بر اساس یافته های دیده بان شفافیت افغانستان، فساد پس از نا امنی و بیکاری، بزرگترین مشکل مردم افغانستان است. اشتراک کنندگان این نظر سنجی گفته اند که فساد تاثیر منفی بر وضعیت امنیتی و اقتصاد دارد و باعث شده است که هراس افکنی تقویت شود. دیده بان شفایت هر دو سال یکبار یک نظر سنجی انجام می دهد و میزان شفافیت در حکومت داری را به سنجش می گیرد، این پنجمین نظر سنجی این نهاد بود که یک روز پیش تر از ) روز جهانی مبارزه با فساد( در کابل، نشر شد.
نظرسنجی دیده بان شفافیت افغانستان، چیزی تازه ی را آشکار نمی سازد، افغانستان سالهاست که در بخش فساد اداری در جهان، دارای جایگاه و مقام است و همه ساله جزء سه کشور فاسد دنیا بوده است. اما نکته ی قابل توجه در نظرسنجی دیده بان شفافیت، میزان پولی است که از سوی مردم افغانستان به صندوق فساد واریز می شود. رشوه دهی یکی از انواع فساد اداری است که بیشتر مردم عادی در آن دخیل هستند. آنها وقتی در یک اداره دولتی مراجعه می کنند و با مشکل مواجه می شوند، برای حل مشکل خود تلاش می کنند به راه های غیر قانونی متوسل شوند و رشوه دهی به مامورین دولتی در سطوح مختلف، یکی از راه حل ها است.
فساد اداری در افغانستان به یک فرهنگ تبدیل شده است، فرهنگی که سایه ی شوم آن، ابعاد مختلف زندگی مردم افغانستان را تحت تاثیر قرارده است. وقتی فساد به یک فرهنگ تبدیل شود، تمام افراد جامعه، خواسته و یا ناخواسته، در آن دخیل می گردند. نظر سنجی دیده بان شفافیت افغانستان نشان می دهد که مردم افغانستان عملا در چرخه ی فساد دخیل هستند و سالانه سه میلیارد دالر را از طریق رشوه دهی، در این چرخه وارد می سازند.
از حکومت افغانستان همواره بخاطر ناکامی در مبارزه با فساد اداری، انتقاد شده است، اما آنچه که تا کنون به آن توجه نشده است، اهمیت نقش مردم در مبارزه با فساد اداری است. همواره مبارزه با فساد اداری یکی از مسئولیت های دولت دانسته شده است و گفته شده است که دولت در این راستا برنامه و اراده جدی نداشته است، در حالیکه مبارزه با فساد اداری یک مسئولیت مشترک ملت و دولت است، مردم و دولت به صورت مشترک از فساد متضرر می شوند و در قبال ضرر مشترک، باید مسئولیت مشترک وجود داشته باشد. رئیس جمهور غنی گفته بود فساد ) شرم ملی(است، برای زدودن شرم ملی، بوجود آمدن مسئولیت ملی، یکی از ضرورت های جدی است. کاهش فساد اداری در افغانستان نیازمند مبارزه همگانی است، بدون مبارزه همگانی و همکاری مشترک دولت و مردم، مبارزه با فساد سخت و دشوار می گردد. دولت باید قوانین را تطبیق کند، اراده جدی برای مبارزه با فساد از خود نشان دهد، راهکاری دقیق و موثر را در این راستا روی دست گیرد و عاملین اصلی فساد را در سطوح مختلف دولت، مجازات کند. اما از سوی دیگر مردم نیز باید در امر مبارزه با فساد اداری سهیم شوند. مردم باید به قانون باورمند گردند، برای مشکلات خود راه حل های قانونی جستجو بکنند و در برابر مطالبه رشوه از سوی عاملین فساد، مقاومت نشان دهند. در یک طول یک و نیم دهه گذشته، به همان اندازه که دولت عملکرد ضعیف و ناکارآمد در امر مبارزه با فساد داشته است، به همان میزان مردم افغانستان تحت تاثیر عاملین فساد قرار گرفته اند و نتوانسته اند در برابر مطالبه ی رشوه، از خود مقاومت نشان دهند و امتناع ورزند. عملکرد غیر موثر دولت و مردم در راستای مبارزه با فساد اداری باعث شده است که فساد بیشتر گسترده گردد و به یک فرهنگ تبدیل شود؛ فرهنگ شومی که اکنون یکی از چالش های اصلی بر سر راه حکومت داری خوب، ثبات سیاسی، امنیتی و اقتصادی کشور است.
عوامل مختلفی باعث شده است که مردم افغانستان در چرخه ی فساد دخیل گردند و در مقابل عوامل فساد و مطالبه ی رشوه از خود مقاومت نشان ندهند. نبود حاکمیت قانون و عدم مجازات عاملین فساد می تواند از عمده ترین دلایل این امر باشد. شبکه های فساد در درون ادارات دولتی، حاکمیت قانون را به چالش کشیده اند و قدرتی فراتر از قانون برای خود تعریف کرده اند و کسانیکه در برابر آنها خواستار اجرای قانون شده اند، همواره متضرر گردیده اند و مشکلات شان حل نگردیده. از سوی دیگر با وجود راه اندازی کمیسیون های مبارزه با فساد و در این اواخر مرکز عدلی و قضایی مبارزه با فساد، هنوز هم عاملین اصلی فساد اداری مجازات نشده اند. در نبود حاکمیت قانون در ادارات دولتی و عدم مجازات و برخورد قانونی با عاملین فساد، باورمندی مردم به قانون مداری و رفتار قانونی کاهش می یابد. برای اکثر مردم این باور به وجود آمده است که رفتار قانونی، بیشتر از اینکه برای حل مشکلات آنها تسهیل کننده باشد، خود مشکل آفرین است و رسیدن به راه حل را برای آنها سخت و دشوار می کند. به همین خاطر است که آنها اغلب اوقات هنگام مواجه شدن به یک مشکل در ادارات دولتی، در جستجوی راههای غیرقانونی هستند. در چنین وضعیتی است که شبکه های فساد بیشتر تقویت می گردد و چرخه ی فساد قدرتمندتر به حرکت خود ادامه می دهد. برای اینکه مردم افغانستان در امر مبارزه با فساد اداری سهیم شوند و مسئولیت شان را در این راستا انجام بدهند، باید از سوی دولت آگاهی دهی صورت گیرد. باید به مردم گفته شود که آنها مجبور به پرداخت رشوه به مامورین دولتی نیستند و در صورت مطالبه ی رشوه از سوی مامورین دولتی، می توانند به مراجع دیگر مراجعه کنند و خواهان رسیدگی به مشکل شان شوند. اما متاسفانه حکومت هنوز در این راستا آگاهی دهی لازم را انجام نداده است و تسهیلات لازم را برای گزارش فساد اداری نیز فراهم نکرده است.
از سوی دیگر باید به مردم افغانستان اطمینان داده شود که در صورت جستجوی راه حل های قانونی برای مشکلات شان، به مشکلات آنها رسیدگی قانونی و بی طرفانه صورت می گیرد و به شکایت آنها از عاملین فساد نیز رسیدگی صورت می گیرد. متاسفانه حکومت افغانستان تا کنون نتوانسته است فضایی را بوجود بیاورد که چنین اطمینانی در ذهن مردم ایجاد شود و آنها را باورمند به قانون مداری گرداند. در واقع حکومت افغانستان هنوز نتوانسته برای مردم افغانستان ثابت بسازد که قانون در ادارات دولتی افغانستان حاکمیت تام دارد، به همین خاطر باورمندی به قانون کمرنگ شده است و رجوع به واسطه های سیاسی قدرتمند و پرداخت رشوه، از راههای معمول برای حل مشکلات در ادارات دولتی افغانستان گردیده است. حکومت افغانستان برای اینکه اعتماد مردم افغانستان را به دست بیاورد و باورمندی به قانون گرایی را تقویت کند، باید از خود اراده قاطع در راستای مبارزه با فساد اداری نشان دهد. یگانه راه نشان دادن چنین اراده ی برای مردم افغانستان، مجازات عاملین قدرتمند فساد در درون دولت است.
در صورتیکه حکومت بتواند چنین رویکرد جدی در امر مبارزه با فساد اتخاذ کند، مردم نیز دیگر در جستجوی راههای غیرقانونی نخواهند بود و تلاش خواهند کرد تا در برابر فساد از خود مقاومت نشان دهند، قانون مدار باشند و مسئولیت شان را در برابر فساد جدی بگیرند. (مدبر)
Comments are closed.