خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان و آینده تروریسم در جنوب آسیا

ایالات متحده بعد از جنگ سرد تبدیل به تنها ابرقدرت جهانی شد که قادر به تحمیل نظم خاص بر محیط بین‌الملل بود. مهم‌ترین نمادهای تک‌تازی آمریکا در جهان، جنگ علیه عراق در اوایل 1990 بود و سپس این رویکرد آمریکا در جنگ علیه ترور و سرنگونی نظام بعثی عراق در 2003 تکمیل گردید. نومحافظه کاران از اوایل حکومت ریگان پله‌های قدرت را در ایالات‌متحده تسخیر نمودند و در زمان ریاست جمهوری بوش پسر این موضوع به اوج خود رسید. حمله القاعده به ایالات‌متحده در 2001 ابتدا از سوی بوش و همکاران او به جنگ صلیبی جدید تعبیر شد. اقدامات آمریکا در مبارزه با تروریسم در برخی حالات مورد تأیید همکاران غربی آمریکا قرار نگرفت و فشارهای جهانی بوش را مجبور نمود که میان جهان اسلام و تروریسم (القاعده و طالبان) تفکیک قائل شود. آمریکا در اوایل هزاره سوم القاعده و متحدان آن را تهدید اصلی برای امنیت بین‌الملل و ایالات‌متحده به شمار می‌آورد. افزایش قدرت نظامی و اقتصادی چین و بروز جنگ‌های جدید در خاورمیانه که در آن ایران و روسیه نقش‌آفرینی نمودند، مسیر سیاست خارجی آمریکا را از مبارزه با تروریسم در افغانستان به‌سوی شرق آسیا و مهار نفوذ ایران و روسیه در خاورمیانه متحول نمود. دونالد ترامپ رئیس‌جمهوری ایالات‌متحده در هنگام مبارزات انتخاباتی خود اعلام نموده بود که به جنگ افغانستان پایان خواهد داد. از اوایل سال 2018 به این‌طرف آمریکا چندین بار با نمایندگان طالبان و بازیگران منطقه‌ای که نفوذ فراوان بر طالبان دارند به مذاکره پرداخته است. مهم‌ترین مسأله اختلافی در سیاست اعلامی میان ایالات‌متحده و طالبان بحث خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان بوده است. آخرین دور مذاکرات در دوحه قطر انجام شد که بنا بر داده‌های رسانه‌ای دو طرف مذاکرات ظاهراً بر سر خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان به توافق رسیده‌اند و بازه زمانی این موضوع پنج سال آینده خوانده‌شده است. مهم‌ترین مسأله اینجا است که خروج کامل نیروهای آمریکایی از افغانستان چه تأثیری بر آینده تروریسم در جنوب آسیا خواهد گذاشت؟
روز گذشته ایالات‌متحده جایزه یک‌میلیون دالری در مورد دستگیری حمزه بن‌لادن اعلان نمود. آمریکا در تلاش است که افراد کلیدی نیروهای القاعده ازجمله حمزه بن‌لادن پسر اسامه بن‌لادن رهبر فقید القاعده که گمان می‌رود در سطح رهبری این گروه نزدیک شده است را دستگیر نماید. وقتی به سیاست اعلامی آمریکا در مورد مبارزه با تروریسم نگریسته شود این موضوع متناقض به نظر می‌رسد؛ زیرا خروج کامل نیروهای آمریکایی از افغانستان به معنای پیروزی تروریسم در افغانستان است. مهم‌ترین خواست طالبان در سال‌های گذشته ابتدا خروج نیروهای آمریکایی و سپس برقراری شریعت در افغانستان خوانده‌شده است. آمریکا با در پیش‌گیری سیاست دوگانه خود در جنوب آسیا بر این است که از یک‌طرف مخالفان داخلی خود را مجاب نماید و از طرف دیگر می‌خواهد افکار عمومی جهان را از عقب‌نشینی آمریکا در افغانستان که هدف آن نابودی تروریسم و امن سازی جهان خوانده‌شده بود، به‌سوی مبارزه با تروریسم در قالب همکاری با دولت‌های منطقه جلب نماید. با توجه به تنش موجود در جنوب آسیا، گروه‌های تروریستی مستقر در این منطقه جهان بیشترین نفع را از وضعیت موجود می‌برند زیرا از یک طرف افزایش خطر جنگ میان دولت‌ها باعث می‌گردد دولت‌های منطقه در تلاش برای دفاع از خود در برابر دولت های مقابل شوند و گروه‌های تروریستی تا حدودی از تحت تعقیب بودن نجات پیدا می‌کنند. از جانب دیگر پاکستان می‌تواند برای تحت‌فشار قرار دادن هند از گروه‌های تروریستی مستقر در خاک خود علیه هند به‌عنوان ارزان‌ترین ابزار استفاده نماید. وقتی مسأله جنگ میان هند و پاکستان مطرح شود، به‌صورت خود به خودی موضوع نبرد اسلام و هندو از سوی رهبران مذهبی تندرو در سراسر منطقه مطرح می‌شود. مسأله نبرد هندوها و مسلمانان با توجه به فرهنگ خشونت‌ورزی در منطقه به‌راحتی ماشین سربازگیری توسط گروه‌های تروریستی را در منطقه فراهم نماید.
وقتی فشارهای بین‌المللی از طالبان برداشته شود، این گروه و سایر گروه‌های تروریستی موجود در افغانستان پناهگاه امن برای القاعده و گروه‌های تروریستی دیگری که با طالبان سر ستیز ندارند فراهم می کنند. خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان در پنج سال آینده بدون این‌که خطر تروریسم در جنوب آسیا از بین رفته باشد می‌تواند این‌گونه پیامد هایی داشته باشد؛
الف- تداوم خشونت‌ورزی تروریسم در منطقه جنوب آسیا؛ تروریسم با توجه به سیاست ورزی‌های متناقض کشورهای منطقه مخصوصاً پاکستان به حیات خود ادامه داده است. خروج نیروهای آمریکایی از افغانستان این بهانه تبلیغاتی را در اختیار گروه‌های هراس افگن قرار می‌دهد که بتوانند به جغرافیای نفوذی و پیروان فکری خود این‌گونه بقبولانند که آن‌ها برحق‌اند و مبارزه در برابر کفر و شرک وظیفه ایمانی آن‌ها است و این گروه‌ها در مبارزه با غرب مخصوصاً آمریکا در افغانستان پیروز شده‌اند. این‌گونه تبلیغات می‌تواند زمینه‌ساز تداوم خشونت و جذب نیروهای جدید توسط این گروه‌ها شود. القاعده یکی از گروه‌های تروریستی است که بعد از سال 2001 موردحمله ایالات‌متحده واقع شد و تا حدی زیادی رهبران کلیدی و قسمت عمده نیروهای جنگی خود را در افغانستان از دست داد. بعد از کشته شدن اسامه بن‌لادن این گروه بیشتر و بیشتر تضعیف شد. خروج آمریکایی ها از افغانستان می‌تواند باعث تقویت القاعده در دو سوی مرز افغانستان و پاکستان شود. شاخه افغانی داعش وقتی از ناحیه هوایی احساس امنیت کند آنگاه می‌تواند به گسترش جغرافیا و سربازگیری خود ادامه دهد. طالبان تا زمان خروج نیروهای آمریکایی به خشونت‌ورزی نه‌تنها ادامه خواهد داد بلکه آن را تقویت نیز خواهند نمود زیرا با خشونت‌ورزی بیشتر می‌توانند با اقتدار بیشتر به میز مذاکره وارد شوند و برای تحقق خواسته‌های خود مقاوم بایستند.
ب- کاهش فشارها بر حامیان تروریسم در منطقه؛ کشورهایی که در خاک خود برای گروه‌های تروریستی یا پناهگاه فراهم نموده‌اند و یا با گروه‌های تروریستی رابطه دوستانه دارند را می‌توان ازجمله حامیان تروریسم در منطقه خواند. پاکستان یکی از معروف‌ترین کشورهای جهان است که بیشترین گروه‌های تروریستی در خاک آن مستقرند. پاکستان با توجه به ژئوپلیتیک خود و رقابتی که با هندوستان دارد در چهار دهه گذشته از بنیادگرایی دینی و تروریسم به حیث ابزار و اهرم فشار در راستای تحقق منافع ملی خود استفاده نموده است. کاهش حضور آمریکا در افغانستان می‌تواند زمینه دخالت‌های بیشتر همسایگان افغانستان را مخصوصاً در راستای تقویت گروه‌های تروریستی مانند طالبان، القاعده و داعش فراهم نماید.
ج- تداوم فروماندگی دولت‌ها و به خطر افتادن امنیت بین‌الملل از ناحیه تروریسم؛ تا سال 2001 تروریسم به‌عنوان یک بازیگر فعال در محیط بین‌الملل شناخته نمی‌شد. وقتی القاعده توانست به ایالات‌متحده که قدرتمندترین کشور جهان است حمله نماید، متفکران علوم سیاسی بر این شدند که در مورد بازیگران و تهدیدات امنیت بین‌الملل بازنگری نمایند. اندیشمندان علوم سیاسی مخصوصاً لیبرال‌ها بر این هستند که دولت‌های فرومانده مانند افغانستان، پاکستان، عراق و سوریه می‌توانند پناهگاه گروه‌های تروریستی شوند و امنیت بین‌الملل از این ناحیه به‌صورت جدی به خطر می افتد. در نبود حمایت جدی ایالات‌متحده در مبارزه با تروریسم، افغانستان و پاکستان می‌توانند پناهگاه امن تروریسم در جنوب آسیا شوند که نه‌تنها امنیت این منطقه به خطر می‌افتد بلکه زمینه ورود بیشتر تروریسم به آسیای مرکزی و حتی زمینه مختل شدن ترانزیت انرژی در دریای عرب فراهم خواهد شد.