از بن‌بست دیپلماسی صلح تا توسل به ابزار نظامی/ ع حسینی

با گذشت نزدیک به یک ماه از سفر هیأت مذاکره‌کننده دولت به دوحه، مذاکرات میان دو طرف آغاز نشده است. منابع در تیم مذاکره‌کننده دولت می‌گویند که طالبان برای شروع مذاکرات چراغ سبز نشان نداده‌اند و حتا در ماه‌های گذشته به تیم مذاکره‌کننده دولت «مطلق» جواب رد داده‌اند. به گفته این منابع، طالبان به ‌جای‌ این‌که بیش‌تر روی مذاکرات صلح تمرکز کنند، به جبهات جنگ متمرکز شده‌اند. منابع افزود که طالبان در نظر دارند تا با موفق شدن در جبهات جنگ، امتیاز بیش‌تری در مذاکرات صلح کمایی کنند. یک منبع دیگر نیز گفته است که دلیل بن‌بست مذاکرات، تأکید طالبان بر بحث روی تغییر نظام است، اما اعضای هیأت دولت با آن موافق نیستند. این در حالی است که شورای عالی مصالحه ملی تأکید طالبان بر راه‌حل نظامی را «اشتباه محض» می‌خواند. این نهاد می‌گوید که اگر طالبان بخواهند راه‌حل نظامی را بر مردم افغانستان تحمیل کنند، به هدف‌شان نخواهند رسید. طالبان اما در صحبت‌های‌شان دلیل شروع نشدن مذاکرات صلح را تکمیل نبودن هیأت مذاکره‌کننده دولت افغانستان عنوان کرده‌اند. به گفته این گروه، دولت افغانستان برای این‌که از طالبان یک چهره مأیوس‌کننده به جهانیان نشان دهد، مذاکرات را به تعویق انداخته و حتا از این گروه در سفرش به امریکا شکایت کرده است. هم‌زمان با این، طالبان می‌گویند که اعضای هیأت دولت برخی از حرف‌های ردوبدل شده میان دو طرف در مذاکرات بین‌الافغانی را نیز در اختیار کشورهای خارجی قرار می‌دهند. گفتنی است که دولت و طالبان از دیر زمانی به این سو از میز مذاکرات فاصله گرفته‌اند و اکنون بیش‌تر بر میدان‌های جنگ تمرکز شده است.

اعضای هیأت مذاکره‌کننده دولت در یازدهم جوزای سال جاری برای از سرگیری گفت‌وگوهای صلح، راهی دوحه شدند. در آن زمان خوش‌بینی‌ها مبنی بر شروع مذاکرات صلح بیش‌تر بود و برخی منابع در این هیأت گفته بودند که برای از سرگیری این گفت‌وگو هماهنگی لازم صورت گرفته است. اکنون که نزدیک به یک ماه از سفر هیأت مذاکره‌کننده دولت به دوحه می‌گذرد، تاکنون گفت‌وگوهای صلح از سر گرفته نشده است. منابع در دوحه می‌گویند که طالبان به از سرگیری مذاکرات صلح حاضر نیستند. یک منبع در دوحه به روزنامه ۸صبح گفت که بارها از تیم مذاکره‌کننده طالبان خواسته‌اند تا مذاکرات صلح را از سر گیرند، این گروه اما هیچ علاقه‌ای برای از سرگیری مذاکرات نشان نداده ‌است. به گفته این منبع، طالبان به ‌جای این‌که بیش‌تر روی شروع مذاکرات و ختم جنگ تمرکز کنند، به جهبات جنگ روی آورده‌ و خشونت‌ را افزایش داده‌اند. این منبع تأکید کرد که از ماه گذشته تاکنون هیچ نشستی با جانب طالبان برگزار نشده و تلاش‌های تیم مذاکره‌کننده دولت برای کشانیدن طالبان به پای میز مذاکره بی‌نتیجه بوده است. به گفته او طالبان در حال حاضر بیش‌تر به فکر جنگ‌اند و در جبهات جنگ حضور دارند. به باور این منبع، طالبان به این فکر‌‌ند که در صورت موفق شدن در میدان نبرد، می‌توانند با دست بالا به دور میز مذاکره بنشینند.

در عین حال این منبع ادعای طالبان مبنی بر حضور نداشتن اعضای تیم مذاکره‌کننده دولت در دوحه را رد کرد. او گفت که به استثنای دو عضو این هیأت که در افغانستان‌ به سر می‌برند، سایر اعضا در قطر حضور دارند و آماده‌ مذاکره با طالبان‌اند. او طالبان را به «دروغ‌گویی» متهم کرد و گفت که آنان حاضر به گفت‌وگو نیستند. این منبع تأکید کرد که طالبان حتا در جریان ماه‌های اخیر به درخواست هیأت مذاکره‌کننده دولت برای شروع مذاکرات، به طور مطلق جواب رد داده‌اند. در حال حاضر خالد نور و باتور دوستم، دو عضو جوان هیأت مذاکره‌کننده دولت، در افغانستان‌ هستند و تاکنون به دوحه نرفته‌اند. طالبان پیش‌تر در صحبت با رسانه‌ها گفته بودند که به دلیل تکمیل نبودن اعضای هیأت مذاکره‌کننده دولت، مذاکرات صلح را آغاز نکرده‌اند.

از سویی هم یک عضو هیأت مذاکره‌کننده دولت می‌گوید که موضوع مورد اختلاف میان دو طرف، نوعیت نظام آینده افغانستان است. به گفته این عضو هیأت، طالبان می‌خواهند که روی «تغییر نظام» و «تغییر حکومت» بحث کنند. هرچند هیأت مذاکره‌کننده دولت روی تغییر حکومت کدام بحث ندارد، اما تغییر نظام را خط سرخ‌ خود می‌پندارد. به باور این عضو هیأت، تغییر نظام برای هیأت مذاکره‌کننده دولت قابل بحث نیست. این عضو هیأت مذاکره‌کننده دولت تأکید کرد که در حال حاضر به دلیل اختلاف روی تغییر نظام، مذاکرات متوقف است. به گفته او، هیأت مذاکره‌کننده دولت می‌خواهد که اول روی آتش‌بس مذاکره شود و پس از آن روی موضوعات دیگر مانند مشارکت در قدرت بحث کنند. او افزود که هر دو تیم روی موقف‌شان پافشاری دارند و این مساله سبب شده که به نتیجه ملموس نرسند. با این حال این عضو هیأت ابراز امیدواری کرد که طالبان روی مذاکرات صلح تمرکز کنند و هرچه زودتر برای رسیدن به صلح، به میز مذاکره حاضر شوند.

طالبان در مذاکرات صلح وقت‌کشی می‌کنند:

شواری عالی مصالحه ملی اما تاکید دارد که طالبان با لجاجت به دنبال وقت‌کشی در مذاکرات صلح‌اند و تعهدی برای پیش‌برد گفت‌وگوهای صلح ندارند. عبدالله عبدالله، رییس این شورا، روز دوشنبه، هفتم سرطان، در یک نشست خبری گفت که پیش‌بینی موافقت‌نامه دوحه این بود که پس از خروج نیروهای خارجی از افغانستان، کشور به صلح نزدیک شود. او اما تصریح کرد که این پیش‌بینی‌ها درست از آب درنیامد و پیش‌رفتی که باید در مذاکرات صلح حاصل می‌شد، حاصل نشده است. به باور عبدالله، طالبان نمی‌خواهند که به بحث اصلی در مذاکرات وارد شوند. او تاکید کرد که با خروج نیروهای خارجی از کشور، دیگر بهانه‌ای برای تداوم جنگ، تخریب زیربناها و نهادهای خدمات عامه وجود ندارد. رییس شورای عالی مصالحه ملی خاطر‌نشان کرد که راه خوب برای مردم افغانستان پی‌گیری اختلافات از طریق گفت‌وگوهای صلح است. او اما افزود که این کار با تلاش‌های یک‌جانبه نتیجه نمی‌دهد. به گفته عبدالله، اگر محاسبه طالبان این باشد که از طریق جنگ به پیروزی می‌رسند، اشتباه محض است.

رییس شورای عالی مصالحه ملی گفت که مردم افغانستان خواهان صلح و پایان منازعه‌اند و دولت نیز مصمم به تعقیب گفت‌وگوها و راه‌حل سیاسی است. او هشدار داد که اگر جنگ و گزینه‌ نظامی بر مردم تحمیل شود، مردم راهی جز ایستاده‌گی و دفاع از کشور و حقوق‌شان ندارند. او هم‌چنان به سفر اخیر هیأت رسمی دولت به واشنگتن اشاره کرد و گفت که رهبران امریکا به ویژه رییس جمهور‌، وزیر دفاع، مشارو امنیت ملی، اعضای کانگرس و اعضای مجلس سنای این کشور به حمایت از روند صلح، ایجاد اجماع منطقه‌ای در حمایت از مذاکرات و حمایت از نیروهای امنیتی افغانستان تأکید کرده‌اند. این در حالی است که رییس جمهور غنی در دوم سرطان در رأس یک هیأت بلند‌رتبه به امریکا سفر کرده بود. این سفر پر‌دستاورد خواند شده و در بیانیه‌ای که پس از دیدار هیأت دولت افغانستان با مقام‌های امریکایی از سوی کاخ سفید به نشر رسیده، به شروع گفت‌وگوی معنادار صلح تاکید شده است. رهبران امریکا از تمامی طرف‌های درگیر جنگ خواسته‌اند که فوراً به گونه معنادار در گفت‌وگوی صلح به هدف دست‌یابی به یک توافق سیاسی که شامل حفاظت از حقوق تمامی شهروندان افغان به شمول حقوق زنان و اقلیت‌ها می‌شود، سهیم شوند.

طالبان: هیأت دولت رازهای پشت پرده را هویدا می‌کند.

گروه ‌طالبان با رد ادعای دولت افغانستان می‌گوید که این گروه آماده مذاکره با جانب مقابل است. محمدنعیم، سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در قطر، به روزنامه ۸صبح گفت که تاکنون اعضای تیم مذاکره‌کننده دولت افغانستان در دوحه حاضر نبوده و به همین دلیل این گفت‌وگوها از سر گرفته نشده است. او تأکید کرد که همین اکنون نیز برخی از اعضای تیم مذاکره‌کننده «طرف مقابل» در دوحه حضور ندارند. به گفته او، این اعضا یا در جبهات جنگ‌اند و یا هم در کارهای شخصی‌شان مصروف‌اند. علاوه بر این، سخنگوی دفتر سیاسی طالبان در قطر حکومت را به تخریب این گروه متهم کرد و گفت که حکومت افغانستان از طالبان تصویری «مأیوس‌‌کننده» را به جهانیان نشان داده است.

نعیم گفت، جانب مقابل حرف‌هایی که میان تیم‌های تماس رد‌و‌بدل شده را به کشورهای دیگر انتقال داده‌اند. او به سفر هیأت دولت افغانستان به امریکا اشاره کرد و گفت که در این سفر نیز تلاش شده به امریکایی‌ها تفهیم شود که مذاکرات صلح بی‌نتیجه است و طالبان کدام دلچسبی به این مذاکرات ندارند. او افزود که به همین دلیل نیز تاکنون هیأت دولت، گفت‌وگوها را به تعویق انداخته است. به این ترتیب این سخنگوی طالبان تصریح کرد که کارشکنی از جانب دولت افغانستان صورت گرفته و این گروه کدام مشکلی با از سرگیری مذاکرات ندارد.

هیأت مذاکره‌کننده دولت و شورای عالی مصالحه ملی در حالی به تعهدشکنی طالبان در مذاکرات صلح اشاره می‌کنند که این گروه از آغاز ماه می تا کنون حملات خود را بر بخش‌هایی از کشور تشدید کرده است. جنگ‌جویان این گروه در جریان دو ماه اخیر نزدیک به ۹۰ ولسوالی را در ولایت‌های بدخشان، تخار، بغلان، کندز، بلخ، سمنگان، سرپل، قندهار، لغمان، ارزگان، غزنی، بادغیس، غور، ارزگان، فاریاب و تخار تصرف کرده‌اند. حکومت به تازه‌گی بسیج ملی علیه این گروه را اعلام کرده و شماری از شهروندان در حمایت از نیروهای امنیتی سلاح برداشته‌اند. نیروهای امنیتی در کنار مردم توانسته‌اند تاکنون نزدیک به ۲۰ ولسوالی را دو‌باره از چنگ طالبان آزاد کنند.

عبدالاحمد حسینی