ویژگی‌های عمومی رسانه‌های اسلامی

ویژگی‌های عمومی رسانه‌های اسلامی

راست‌‌گویی؛ اصل اساسی رسانه‌‌ها:
اساس و ریشه‌‌ی رسانه‌‏های اسلامی بر حقیقت و راست‌‌گویی است. زندگی پیامبر عظیم‌‌الشأن اسلام صلی‌الله‌علیه‌وسلم نیز با صدق، امانت‌‌داری و راست‌گویی آغاز گردید، آن‌‌حضرت صلی‌‌الله‌‌علیه‌‌وسلم همین راست‌گویی و امانت‌داری را دلیل و برهان قرار داده و بر بلندای کوه صفا مردم را به‌‌سوی توحید و یکتاپرستی فرا خواندند. آن‌‌حضرت صلی‌‌الله‌‌علیه‌‌وسلم با اثبات صدق و راست‌گویی خویش در واقع اصل اساسی دعوت دینی را بیان فرمودند. اولین دعوت در اسلام، دعوت به پایبندی به راست‌‌گویی، خلوص و وجدان است؛ چنان‌که خداوند در سوره زمر می‌‏فرماید: «وَالَّذِی جَاء بِالصِّدْقِ وَصَدَّقَ بِهِ» و «فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّن کَذَبَ عَلَى اللَّهِ وَکَذَّبَ بِالصِّدْقِ إِذْ جَاءهُ». آن‌‌حضرت صلی‌‌الله‌‌علیه‌‌و‌سلم ابتدا به صادق و امین بودن خویش شهادت داد سپس دعوت دینی را آغاز کرد، به‌همین دلیل اگر از شخصی یک‌بار دروغی شنیده شود بر آن شخص اعتماد نمی‌‏شود و سخنش موثق و قابل قبول نخواهد بود.
در این عصر که حکومت‌‌ها با تبلیغات و دروغ‌‌های وقیحانه سیاسی برای فریب افکار عمومی بر کشورها حاکم هستند، فقط از رسانه‌‌های اسلامی می‌‌توان توقع داشت که طبق اصل حقیقت‌‌شناسی و راست‌گویی حقایق را، هرچند تلخ، پخش کنند و افرادی را که در امواج خطرناک تبلیغات دروغین سیاسی گرفتار شده‌‌اند به ساحل امنیت و سلامت برسانند.

اهداف پاک و بلند
بسیاری از رسانه‌‌های عمومی و عادی عمدتا و عملا اهداف ذیل را دنبال می‌‌کنند:
ـ انداختن هیزم در آتش کدورت، دشمنی، کینه و نفرت درمیان اقشار مختلف جامعه؛
ـ تحریک افراد نادار و محتاج علیه قشر مرفه و ثروتمند؛
ـ تحریک اکثریت علیه اقلیت و بالعکس؛
ـ تشدید تعصبات قومی و منطقه‌‌ای و دامن زدن به شعارهای عصر جاهلی؛
ـ فروش سلاح‌‌های گوناگون و ایجاد جنگ درمیان کشورها و ملل همسایه مختلف و تلاش برای استمرار آن با اعمال منافقانه به‌قصد ثروت‌‌اندوزی.
ناامنی در جهان مطلوب و ترجیح این نوع رسانه‌‌هاست. این رسانه‌‌ها از جنایات حکومت‌‌های خود چشم‌‌پوشی می‌‌کنند و بر بدی‌‌ها و اشتباهات خود پرده‌‌ی تجاهل می‌‌کشند و از طرفی بر دیگر کشورها می‌‌تازند و از کاه کوه می‌‌سازند. این نوع رسانه‌‌‌ها در اشاعه فحشا، فساد اخلاقی و زشتی پیش‌‌گام هستند و برای دفاع از ملحدین و عناصر بی‌‌دین، و تضعیف بنیان جامعه سیستماتیک عمل می‌‌کنند. در عوض هیچ و پوچ به‌‌راحتی ایمان‌‌شان را می‌فروشند. تاختن بر افراد، تخریب شخصیت دیگران، مسخ حقایق، بدجلوه دادن ارزش‌‌ها و تخطئه از دیگر اعمال این نوع رسانه‌‌هاست.
اما رسانه‌‌های اسلامی محافظ منافع و مصالح انسانیت هستند و در سطح گسترده‌‌تری برای ایجاد امنیت و سلامتی در جامعه، تقویت و متحد کردن بنیان‌های جامعه تلاش می‌کنند و آن را جزو اصول اساسی خود قرار می‌دهند. آنها آموزه‌های مبنی بر فطرت، عدل و انصاف را از قرآن مجید اخذ نموده و به جامعه تقدیم می‌کنند. کار اصلی آنان بازسازی و اصلاح است نه تخریب. جامعه را از آفات و بدی‌‌ها حفاظت می‌‌کنند نه اینکه آن را در مسیر بی‌‌اعتمادی و فروپاشی قرار دهند. داعی تقوی و خیر هستند و صیانت از عزت انسان‌‌های معصوم و بی‌‌گناه و نجات آنان از پَستی و باتلاق ذلت عادت و روش آنهاست. این آیه قرآنی اصل رسانه‌های اسلامی است: «وَلاَ تَقْفُ مَا لَیْسَ لَکَ بِهِ عِلْمٌ إِنَّ السَّمْعَ وَالْبَصَرَ وَالْفُؤَادَ کُلُّ أُولئِکَ کَانَ عَنْهُ مَسْؤُولًا»، (از چیزی دنباله‌روی مکن که از آن ناآگاهی. بی‌گمان (انسان در برابر کارهائی که) چشم و گوش و دل همه (و سایر اعضاء انجام می‌دهند) مورد پرس‌وجو قرار می‌گیرد.) [إسراء: ۳۶] و «إِنَّ الَّذِینَ یُحِبُّونَ أَن تَشِیعَ الْفَاحِشَهُ فِی الَّذِینَ آمَنُوا لَهُمْ عَذَابٌ أَلِیمٌ فِی الدُّنْیَا وَالْآخِرَهِ وَاللَّهُ یَعْلَمُ وَأَنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ»، (کسانى که دوست دارند که زشت‌کارى در میان آنان که ایمان آورده‌اند، شیوع پیدا کند، براى آنان در دنیا و آخرت عذابى پردرد خواهد بود، و خدا[ست که‌] مى‌داند و شما نمى‌دانید.) [نور: ۱۹]
رسانه‌های اسلامی به دنبال هر ذلت، بدنامی و رسوایی نیستند تا با تیترهای هیجان‌انگیز و فریبنده توجه افراد را به سوی خود جلب کنند، یا بدون تحقیق مانند بسیاری از خبرگزاری‌ها اخبار هر فاسق و منبع غیرموثقی را پخش کنند. رسانه‌های اسلامی پیش از انتشار هر خبر ابتدا پیامدهای احتمالی آن‌ را در جامعه مدنظر قرار می‌دهند. آنها با افرادی ‌که به اشاعه پلیدی و زشتی مبادرت می‌ورزند و بدی‌ها را برای جوانان خوب جلوه می‌دهند، هیچ سنخیتی ندارند. این رسانه‌ها برنامه‌های تفریحی ناسالم و اخبار بی‌هدف، بحث‌ها، مقالات و نوشته‌های بی‌فایده، اخبار مبالغه‌آمیز، داستان‌های تحریک‌آمیز، تصاویر و مطالبی را که باعث تحریک جنسی می‌شوند، منتشر نمی‌کنند و نه شعور و احساسات مردم را به بازی می‌گیرند.
هدف اصلی رسانه‌های اسلامی اصلاح افراد و بازسازی و تشکیل جامعه اسلامی است.

بیداری دایمی رسانه‌های اسلامی
سومین ویژگی اساسی رسانه‌های اسلامی این است که عیب‌ها و نقاط ضعف موجود در جامعه را از دید خود می‌نگرند، جزئیات و عوامل اصلی و ریشه‌ای آن را پیدا می‌کنند. سپس به تجزیه و تحلیل آن می‌پردازند تا واقعیت‌ها برای همگان مانند روز روشن شود و از آن عبرت حاصل کنند. وظیفه رسانه‌ها هم همین است که خرابی‌ها و ضعف‌های موجود در جامعه را کشف و اسباب و عوامل را شناسایی کنند. برای اصلاح و تشکیل جامعه‌ای سالم راهنمایی‌های لازم را فراهم کنند. از کوشش‌هایی که در این راه می‌شود سرپرستی و پیروی کنند، نه اینکه مانند شترمرغ چشم بر اوضاع و اتفاقات ببندند و با فریب‌کاری یا برنامه‌های تفریحی مردم را سرگرم کنند؛ چیزی که امروزه در کشورهای جهان سوم به‌طور عام و متاسفانه در کشورهای اسلامی به‌طور خاص دیده می‌شود.
پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌وسلم از هر واقعه و خبر کوچک و بزرگ در همان وقت یاد می‌کرد. هر وقت که قضیه‌ای پیش می‌آمد یا شایعه‌ای پخش می‌شد، آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌و‌سلم فوراً با حکمت و مصلحت آن را حل‌وفصل می‌کرد و در صورت نیاز فوراً به مسجد تشریف می‌برد، اعلام نماز جماعت می‌شد، ایشان بالای منبر تشریف می‌برد و بعد از حمد و ثناء به‌طور شفاف در مورد آن قضیه، خبر یا واقعه ارشاد می‌فرمود. در کتب صحاح سته به‌کثرت از چنین واقعاتی یاد شده است. برعکس این روش، به سیاست صدراعظم و وزیر تبلیغات آلمان نازی، “پاول یوزف گوبلس” بنگرید که در آن بر سیاست سکوت تاکید می‌شده است. وظیفهٔ او به عنوان وزیر به‌دست گرفتن کامل و کنترل جامعه در همهٔ بخش‌های زندگی اجتماعی بود، چه در سطح عمومی و فرهنگی و چه در سطح خصوصی. او در مورد بسیاری از مسائل بر سکوت حکم می‌کرد و در آن زمان رسانه‌های جهان سوم نیز همین روش را برمی‌گزیدند؛ برخی اتفاقات و اخبار را با آب‌وتاب فراوان پخش می‌کردند و در مورد برخی دیگر از اتفاقات به پنهان‌کاری روی می‌آوردند.
در تمام کتب سیرت نبوی صلی‌الله‌علیه‌و‌سلم حکایتی درج است که یک بار مسلمانان در مدینه منوره از صدایی وحشت‌زده شدند، اما نمی‌دانستند که این صدا از کجا بلند شده است. رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌وسلم خودشان به آن صدا توجه فرمودند، سوار یک اسب بدون زین شدند و تشریف بردند تا از حقیقت آن آگاه شوند. اندکی بعد تشریف آوردند و به مردم اطمینان دادند که دلیلی برای اضطراب و پریشانی و ترس وجود ندارد.

رسانه‌های اسلامی یک طرفه به قضاوت نمی‌نشینند؛ وقتی از یک قضیه بحث می‌کنند، بی‌طرفی خود را حفظ می‌کنند. سیاست آنان از افراط و تفریط به‌دور است؛ با اعتدال و میانه‌روی منافع امت اسلامی را در نظر می‌گیرند، نه اینکه از ساده‌لوحی برخی عوام سوء‌استفاده کنند.
رسانه‌های مسلمان به‌جای چشم‌پوشی از مسایل و مشکلات، برای شناخت حقیقت تلاش می‌کنند و راه‌کارهای متوازن و عملی ارائه می‌کنند. مسایل پیش‌آمده و خطرات احتمالی را پیش از وقوع، یادآوری می‌کنند. سعی‌و‌تلاش برای ایجاد اتحاد و هم‌دلی در میان آحاد امت و نجات از چنددستگی و فروپاشی با بهره‌گرفتن از آموزه‌های اسلامی از وظایف این قبیل رسانه‌هاست.
رسانه اسلامی یعنی رسانه‌ای که پرده از مشکلات و مسایل برمی‌دارد و برای حل آنان راهکار ارائه می‌دهد، نه این‌که به پیچیده کردن مشکلات و زراندوزی از این طریق روی آورد. شخصی که بخواهد پیغام حق را برساند، هدفش تجارت نیست، بلکه او همیشه به نتیجه عمل پیغام‌رسانی خویش می‌اندیشد و منتظر شنیدن بازتاب و ثمرات تلاش رسانه‌ای‌اش است. رسول اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌سلم هنگام اعزام حضرت معاذ بن‌جبل رضی‌الله‌عنه به سوی یمن، از جمله راهنمایی‌هایی که به وی فرمودند این بود که به نتیجه هر گفته و راهنمایی که کرده بودند، دقت کند و بیندیشد؛ آن‌حضرت صلی‌الله‌علیه‌و‌سلم فرمودند اول به یمنی‌ها چنین بگو، اگر گفته‌ات را قبول کردند سپس این گونه بگو، اگر این را هم قبول کردند پس با آنها این‌گونه رفتار کن. از این دستور نبوی چنین نتیجه گرفته می‌شود که مسئولیت رسانه‌ها این است که بعد از بازتاب دادن مشکلات و بیان مسایل به واکنش‌ها دقت کنند، سپس مرحله بعدی را آغاز کنند. هنگامی‌که این مرحله کامل شد، به مرحله سوم ورود پیدا کنند.

مولانا نذرالحفیظ ندوی

منبع: سابت پرسشگران