نگاهی بر روابط افغانستان-چین، هند و پاکستان، فرصت ها و چالش های یک دهه اخیر

افغانستان با داشتن موقعیت خاص ستراتیژیک و جئوپالیتیک درقلب آسیا به نسبت وصل ساختن آسیای میانه و آسیای جنوبی از اهمیت وِیژه ای برای غرب آمریکا و قدرت های منطقوی از جمله چین، هند و پاکستان درین حوزه برخوردار بوده، وبه همین منظور از گذشته های دور ما شاهد فتوحات و حملات قدرت های جهانی و منطقه ای درین سرزمین بوده ایم.

با ادامه این سناریو و با درنظرداشت وضعیت سیاسی، امنیتی و اقتصادی افغانستان در یک دهه اخیر بخصوص بعد از شکل گیری کنفرانس بن، دولت موقت، انتقالی وجمهوری و حضور غرب و آمریکا وغیره قدرت های منطقوی در امر مبازره با تروریزم و سرمایه گزاری در افغانستان صفحه جدیدی در سیاست خارجی افغانستان شکل گرفت.
گذشته از حضور غرب و آمریکا و جستجوی اهداف خاص سیاسی، در پهلوی کمک های نظامی و اقتصادی شان در افغانستان درین مقاله کوشش بعمل آمده تا با نظرداشت وضعیت سیاسی کنونی و چالش های موجود در افغانستان، نقش چین، هند و پاکستان را در تامین صلح و امنیت در افغانستان مورد بررسی قرار داده و حل معضل از طریق تغیر در خطوط سیاست خارجی افغانستان را مورد ارزیابی گیریم.

تامین صلح سرتاسری در افغانستان و گفتگو با طالبان از اولویت های کاری رئیس کرزی در دو دور کاری ریاست جمهوری اش بود، اما باوجود تلاش های زیاد و پیش گیری راه های متعدد دیپلماتیک، سیاسی، اجتماعی و دینی، راه اندازی نشست ها با سران اقوام و اشخاص با نفوذ بدون نتیجه مثبت و دست آورد خاص پروسه به ریئس جدید واگزار گردید.

اما سوال اینجاست: چرا با حضور قدرت های جهانی بیشتر از یک دهه ومبارزه با تروریزم تا هنوز طالبان بزرگترین خطر برای افغانستان و منطقه باقی مانده و هیچ پیشرفتِ در پروسه صلح با طالبان صورت نگرفته است؟

رئیس جمهور غنی نیز حین سخنرانی در کنفرانس پروسه استانبول، گفتگو با طالبان را در صدر اولویت های کاری اش قرار داده و از کشور های عضو پروسه استانبول برای افغانستان خواهان همکاری جدی شد.

از سوی دیگر، طالبان در آغازین روز های کاری ریاست جمهوری غنی اعلام داشتند که آنان به غنی و حکومتش ارزشی قایل نیستند و نگرانی و خشم شانرا از امضای توافق نامه امنیتی با آمریکا اعلام داشتند.
چین، هند و پاکستان (سه کشوری که نقش کلیدی در امر گفتگو با طالبان و تامین صلح در افغانستان دارند) نیز با حضور نمایندگان شان در کنفرانس پروسه استانبول از جمله کشور های حاضر در صحنه بودند که شدیدا با پیشنهاد رئیس جمهورغنی موافقت کرده و خود را متعهد به این امر دانستند.
اما این سه قدرت بزرگ در یک دهه اخیر در افغانستان چه نقشِ را در امر مبارزه با تروریزم و گفتگوی صلح بازی کرده اند؟!
چین و نقش محتاطانه اش در افغانستان:
جمهوری مردم چین از آغازین لحظات شکل گیری دولت جدید و از سر گیری فعالیت های دیپلماتیک افغانستان پس از سر نگونی رژیم طالبان، با کمک های بلا عوض و بشر دوستانه اش منحیث یک کشور کمک کننده به افغانستان اعلام موجودیت کرده، و با وجود نگرانی های زیاد از حضور رقبای غربی و آمریکایی اش در افغانستان از حضور ناتو فقط و فقط بخاطر سرنگونی رژیم طالبان استقبال کرد و خود بمنظور اینکه از صحنه دور نماند، نقش بازیگر فعال اقتصادی را در افغانستان ایفا کرد، که بعد از برنده شدن پروژه استخراج مس عینک به ارزش 3،5میلیون دالر در سال 2007 چین به یکی از بزرگترین سرمایه گزاران خارجی در تاریخ افغانستان مبدل شد، اما این همه فعالیت های چین فقط و فقط در زیر چتر ناتو در افغانستان صورت گرفته و جمهوری مردم چین با وجود بار بار انتقاد غرب و آمریکا، ازسهم گرفتن در عملیات های نظامی و رویارویی مستقیم با طالبان و شبه نظامیان القاعده، بمنظور ملحوظات امنیتی و شریک ساختن 47 میل مرزمشترک از طریق دهلیز واخان، با ایالت مسلمان نشین (شین جیانگ)خود داری کرده و هیچگاه نخواسته با همتا های بین المللی اش گام به گام با حضور فعال نظامی اش در امر مبارزه با تروریزم دولت افغانستان را یاری رساند.

هند و پاکستان:
هند قدرت بزرگ هستوی در منطقه و رقیب سرسخت پاکستان و چین در صدد تحکیم زنجیر ارتباط اقتصادی و نظامی با سهم گرفتن و تاکید بر آموزش سربازان افغان و گشایش نماینده گی های رسمی و دیپلوماتیک بخصوص در شهر های هم سرحد با پاکستان بر نگرانی روز افزون پاکستان افزوده و پاکستان نیز از حضور روز افزون فعالیت های هند در افغانستان همواره با راکت پرانی ها و راه اندازی حملات تروریستی و هدف گرفتن نماینده گی های هند در افغانستان و اماکن نظامی افغانستان خشمگینی اش را ازین ناحیه ابراز میدارد، که بیشتر این رقابت را به میتوان به جنگ یک طرف تشبیه کرد.
هند می خواهد نفوذ قوی در دولت افغانستان داشته و رقیب اتومی اش را از صحنه سیاسی افغانستان بیرون راند، به گونه مثال : تلاش برای وصل ساختن افغانستان و هند از طریق بندر چابهار که خود بر روابط اقتصادی افغان- پاک از طریق بنادر پاکستانی از جمله بندر کراچی تاثیر منفی بر جا میگذارد.

با در نظرداشت تجربه یک دهه گذشته و برخورد دیپلماتیک افغانستان با همسایگانش از طریق تغیر در خطوط سیاست خارجی افغانستان و ایجاد روابط حسنه منحیث یک کشورمستقل نه میدان رقابت ایجاب میکند مراتب ذیل را در نظر داشت:

چین برای پیشبرد صنعت خود به منابع غنی معدنی نیاز دارد، چی این نیاز را افغانستان ناامن تامین بتواند و یا هر کشور دیگر، با باز شدن در های تجارتی افغانستان بروی شرکت های بزرگ تجارتی جهانی و منطقه ای چین نیر به منابع سرشار افغانستان چشم دوخته واز همان لحظات آغازین دنبال سرمایه گزاری های خورد و بزرگ در افغانستان شد چون افغانستان می‌تواند به قیمت ارزان و به اسرع وقت بخشی از نیازمندی‌های این کشور به مواد معدنی را تامین کند.

اما با درنظر داشت لحظات حساس منطقوی و خروج نیروهای بین المللی از افغانستان وبیشتر شدن نگرانی های امنیتی برای کشور های سرمایه گزار بخصوص جمهوری مردم چین در افغانستان و جلب توجه کشور های آسیای مرکزی و علاقمندی سرمایه گزاری جمهوری چین به این کشور ها پس از سفر هفت روزه رئیس جمهور (شی جینگ پین) وبازدید از کشور های آسیای مرکزی از جمله( ترکمنستان، ازبکستان، تاجکستان و قیرغیزستان ) که در ماه سپتمبر سال گذشته میلادی صورت گرفت، اگاهان اقتصادی درغرب بر این باورند که چین منحیث دومین قدرت اقتصادی جهان در صدد رخت بستن از افغانستان و آسیای جنوبی شده ودرصدد یافتن فرصت های جدید اقتصادی در جهت تامین روابط اقتصادی با غرب است که خود مایه نگرانی عمیق و چلنج بزرگ است بر مقامات افغانی تا با تغیر خطوط روابط خارجی افغانستان و طرح برنامه های جدید در جهت تشویق سرمایه گزاران خارجی و چینی بخصوص حل معضل پروژه استخراج مس عینک و آغاز پروسه استخراج هرچه زود تر وارد عمل شده که خود میتواند امید تازه برای تشویق سرمایه گزاران خارجی و چینی در افغانستان شده و از طریق روابط حسنه وحمایت کشور چین نسبت به نفوذ قوی که بر پاکستان دارد میتوان گام بزرگ را در جهت گفتگو با طالبان برداشت.
همزمان با آن برخورد محتاطانه و حفظ توازن در دید و بازدیدهای دیپلماتیک و دوستانه از هردوکشور هند و پاکستان و ایجادطرح ها و انگیزه های جدید سیاسی و اقتصادی و حمایت از طرح وصل سازی آسیای میانه و آسیای جنوبی توسط پایپ لاین از مسیر افغانستان بهترین گزینه و سرآغاز مذاکرات امنیتی برای افغانستان و جلوگیری از هر نوع بحث روی مشکلات مرزی بین دو کشور افغانستان و پاکستان در وضعیت فعلی و و بیرون راندن افغانستان از معضل کنونی میدان رقابت و مبدل ساختن آن به یک کشور ستراتیژیک و حساس منطقوی میتواند کاستی یک دهه اخیر را جبران نموده و راه را برای گام برداشتن بر تامین روابط حسنه و گفتگوهای صلح با طالبان هموار تر سازد .

معروف ایوبی

دانشجوی دانشکده علوم سیاسی و روابط بین الملل- دانشگاه ووج پولند