فیس بوک؛ فرصت یا چالش؟

مارک زاکربرگ (Mark Zuckerberg)، ایجاد گر ومدیر اجرایی شبکه فیس بوک در پاسخ به این پرسش که چرا فیس بوک را ایجاد کرده است، گفته بود:هدف از ساختن فیس بوک برداشتن حصارها وفاصله ها وایجاد فضای صادقانه وآزاد تر است. حضور بیش از یک میلیارد کاربر از کناره های مختلف جهان در قلمرو مجازی دنیای فیس بوک وارتباطات گسترده ی ثانیه یی آن ها از امکانات پیام رسانی سریع، خبرگذاری، انتقال تصاویر و ویدیو ها از مناسبت های مختلف، اشتراک در مباحثات وتبصره های گوناگون وتبادل پیامک وصدا و…حصار های بلند وفاصله های دور ودراز زیادی را مهار ساخته و جهان مارا به دهکده یی کوچک ودست یافتنی ای مبدل کرده است، که هرگاه وبی گاه می توانیم باهزینه کم و زمان کم از گوشه وکنار این کره خاکی و از رویداد های مختلف و از احوال و اوضاع اقشار وطبقات مختلف جامعه ی بشری اطلاع حاصل کنیم، یافته ویادداشت ها ونوشته ها وتصاویر خودرا به اشتراک بگذاریم واز وقایع خوب وبد جهان آگاه شویم. خلاصه، فیسبوک در افغانستان به ابر رسانه ی مهمی مبدل گردیده برای تبلیغ و ترویج و نشر واشاعه ی داعیه‌ حق‌طلبانه‌ جوانانیکه سکوتِ تحمیلی رسانه‌های دولتی و نیمه دولتی وخاموشی علما و وروحانیون جامعه افغانی را بی ‌اثر ساخته و به عنوانِ صدای معترضانه عمل می کند. وخواب دولت مردان فاسد وبی کاره وتنبل را آشفته وپریشان ساخته است. اما در کنار این همه سهولت های بی شمار وفرصت های زیاد ومزایای خوب فیس بوک، گذشته از نا مصونیت بودن حریم شخصی افراد و درمعرض فروش بودن داده ها واطلاعات کاربران ورد گیری آن ها از سوی سازمان های بزرگ استخباراتی کشور های قدرت مند، استفاده نابه هنجار وغیر معقول فیس بوک، آسیب های جدی روانی، پیامد های منفی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی وسیاسیرا نیز به همراه داشته دارد:

پیامد های منفی روانی: پژوهشگران دانشگاه میشیگان می‌گویند تحقیقات آنها نشان می‌دهد، صرف وقت در فیس‌بوک شادی و رضایت از زندگی را کم می‌کند و به اصطلاح ”حال آدم بدتر می‌شود“. پژوهشگران دانشگاه میشیگان برای این تحقیق ۸۲ دانش آموز پیش‌دانشگاهی را مدت دو هفته زیر نظر گرفتند. محققان در این دو هفته روزی پنج بار به صورت آنلاین با این افراد تماس می‌گرفتند و از آنها سوالاتی می‌پرسیدند؛ از قبیل اینکه ”در این لحظه حالتان چطور است یا چه احساسی دارید؟ یا از آخرین دفعه‌ای که ما با شما تماس گرفتیم چند بار به فیس‌بوک سرزده‌اید.“ در پایان دو هفته معلوم شد هر چه این افراد بیشتر در فیس‌بوک وقت گذرانده‌اند رضایتشان از زندگی کمتر شده است. به نظر پژوهشگران فرقی نمی‌کند تعداد دوستانتان در فیس‌بوک چند نفر باشند یا چقدر دوستان خوبی باشند؛ حتی فرقی نمی‌کند به چه دلیلی به فیس‌بوک سر زده اید، نتیجه یکسان است، فیس‌بوک حالتان را بهتر نمی‌کند. اخیرا نیز تحقیقی دیگر منتشر شد که نشان می‌داد نگاه کردن به پروفایل خود در فیس‌بوک احساس بهتری نسبت به خود ایجاد می‌کند، هرچند تحقیقات دیگر به این نتیجه رسیدند که دیدن پروفایل و فعالیتهای دیگران حسادت برانگیز است و حال آدم را خوش نمی‌کند. با این حال برخی پژوهشها هم می‌گویند از فعالیت فیس‌بوکی افراد می توان به شخصیت، خلق و خو ، جنسیت و علایق آنها پی برد: ”شما همانی هستید که لایک می کنید.“

پیامد های اجتماعی: اگر مجموع کاربران فیس بوک را در افغانستانی 100 هزار نفر و اشتغال شان را در طول روز یک ساعت در نظر بگیریم، هر روز دست کم 100 هزار ساعت نیرو وانرژی کار ما به هدر می رود، به اساس نظر سنجی غیررسمی
از نیمی از کارمندان ادارات دولتی افغانستان در ساعات اداری مشغول گشت وگذار در شبکه اجتماعی- به خصوص- فیس بوک می باشند وبیشتر اوقات خود را در ”فیس بوک گشتک“ سپری می کنند. تاجایی که بسیاری اوقات کارهای رسمی و ظایف محول شان را نه می توانند به درستی انجام بدهند. میزان هدر رفتن نیروی کاری به این مقدار به کشور جنگ زده وخاک برسری چون افغانستان که حتی ثانیه هارا نباید از دست داد، فاجعه ی بس بزرگ است.

پیامد های فرهنگی:

اکثریت قریب به اتفاق کاربران فیس بوک را در افغانستان، جوانان تشکیل می دهند. شمار زیادی از جوانانی که در این شبکه عضو هستند،

تشکیل می دهند. شمار زیادی از جوانانی که در این شبکه عضو هستند، ساعت ها از شام تا بام وازبی گاه تا پگاه در پشت کمپیوتر وگوشی همراه شان مصروف استفاده از فیس بوک هستند، می لولند ومی لوگند وهی می لایکند ومی لایکند… طبق تحقیقاتی که صورت گرفته نشان می دهد:دانش‌آموزان و دانش‌جویانی که از فیس‌بوک استفاده می‌کنند نمراتشان بسیار بدتر از آن‌هایی است که در این سایت عضو نیستند.مطالعات نشان می‌دهد نمرات دانش‌آموزانی که از فیس‌بوک استفاده می‌کند نزدیک به 20 درصد از آن‌هایی که از این سایت استفاده نمی‌کنند پایین‌تر است. و دانش‌آموزانی که از سایت‌های اجتماعی استفاده نمی‌کنند موفق‌ترند و 88 درصد از آن‌ها زمان بیش‌تری را صرف مطالعه و درس های خود می‌کنند.

پیامدهای سیاسی :

اشتغال بیش از حد در فیس بوک و اقناع کردن با پخش ونشر مطالب وسرگرم شدن در جزئی ترین مباحث،به روند اغفال سازی وبه حاشیه ماندن جوانان از مباحث محوری سیاست، فرهنگ ودین وارزش های ملی کمک کرده وزمینه را برای سرپوش گذاشن سیاست های مخرب استعمار خارجی، استبداد داخلی و اعمال نادرست ومنحرفانه رجال حکومتی، فریب کاری های رهبران قومی و تظاهر گرایی های فعالان مدنی فراهم می سازد. از سوی دیگر، مطرح کردن شبه مسایل بی ارزش قومی وسمتی وزبانی از سوی برخی کاربران فیس بوک، باعث تحریک پلید احساسات قومی وسمتی وزبانی شماری از افراد ناآگاه وکم مغز جامعه شده و فضای وحدت ملی وهمبستگی را-که نیاز جدی مردم افغاستان است- صدمه می زند. حالا با مشاهده فرصت ها وچالش های مرتبط، بر کاربران فیس بوک است تا در موقع استفاده از فیس بوک بسیار محتطانه عمل نمایند. کارمندان ادارت دولتی، که مسهولیت های ملی کشور را به عهده دارند، نباید اوقات با ارزش وسازنده خودرا یک سره صرف فیس بوک نمایند، جوانان دانشجو ودانش آموز بایستیبا استفاده هنجارمند وهدف مندانه و به اساس زمان بندی منظم، به این شبکه سر زده و صفحات وکاربران مرتبط به رشته تحصیلی و تخصصی شان را دنبال کنند؛ به علایق مثبت وسازنده ی شان رسیدگی نموده ودر موارد صرف ضرورت به این شبکه پناه ببرند. ودر نهایت پیشنهاد می شود، که ضمن تحکیم روابط فردی-دوستانه- باید در هماهنگ سازی جوانان زمینه های تغییر وفعالیت های ارزنده وسودمندی را در ابعاد اجتماعی، دینی،فرهنگی و سیاسی مهیا نماییم.       (خواجه احمد کاوان)