طبیبان شاعر/ پروفسور سید حسن امین

از قدیم در تاریخ ادبیات ما پزشکان پرشماری بوده اند که طبع شعر داشته اند. نمونه های برجسته این گروه، عبارتند از:

ابن سینا

حکیم میسری

خیام نیشابوری

شیخ فرید الدین عطار نیشابوری

حکیم یوسف هروی

حکیم شفایی اصفهانی

طبیب اصفهانی

هاتف اصفهانی

در عصر ما نیز پزشکان شاعر بسیارند که شرح حال و نمونه آثار اکثر ایشان در کتاب های ویژه ای همچون ” طبیبان شاعر ” تالیف دکتر محمد سیاسی به چاپ رسیده است و از جمله آنان به چند تنی اشاره توان کرد:

دکتر نصرت الله کاسمی

دکتر قاسم رسا

دکتر علی اصغر حریری

دکتر ضياء الحق ناوی

دکتر مرتضی مشایخی

دکتر علیرضا میثمی

دکتر علی فروحی

دکتر حبیب الله صناعتی

دکتر مریم میرهادی

دکتر علی اکبر نقی پور

و ده ها طبیب دیگر که اکثر به سبک کلاسیک به سرایش شعر پرداخته اند  و جمعی دیگر مانند دکتر مجد الدین میر فخرایی ( گلچین گیلانی) که اشعارش در مجله سخن منتشر می شد و دکتر ناصر وافی که مجموعه اشعارش با عنوان تنهاتر از هیچ با سخنرانی من رونمایی شد و دیگران که به سبک نو شعر سروده اند.

زنده یاد ابوالقاسم حالت ( درگذشته ۱۳۷۲ )از شاعران، نویسندگان و مترجمان نامی معاصر بود که من او را در انجمن های ادبی تهران قبل از سفر به انگلستان دیده بودم و در ” شاهنامه امین” هم ازاو یاد کرده ام.

نام اصلی خانوادگی حالت در شناسنامه عبدالله فرد و هنر اصلی او، سرودن  اشعارطنز، هزل و طیبت با ادبیاتی اصلاحگرایانه بود و این گونه سروده هایش اغلب با نام مستعار خروس لاری ،هدهدمیرزا و ابوالعینک  نخست در هفته نامه توفیق به مدیریت برادران توفیق در قبل از انقلاب و سپس در  هفته نامه گل آقا پس از انقلاب چاپ می شد.

 

حالت در یکی از شماره های گل آقا

شعری طنزآلود و بلکه نیمه جدی یا نطنز!! در نقد یک پزشک محله و شکایت از پول پرستی و بی اخلاقی او منتشر کرد که با واکنش گسترده خوانندگان مواجه شد و از جمله بسیاری از پزشکان که طبع شعری داشتند، هر یک به سهم خود و از نقطه نظر خود، به نقادی او پاسخ دادند و از اعتبار حرفه ای خود به دفاع پرداختند. آن پاسخ های منظوم هم در نشریه گلِ آقا درج شد. سرانجام، پس ازچند شماره ، ادامه چاپ آن رشته از اشعار با عذرخواهی از پزشکان  قطع شد. در این میان، خویشاوند دانشمند من، دکتر عبدالرضا سعیدیان استاد چشم پزشکی دانشگاه تهران نیز شعری در پاسخ استاد حالت‌ ساخت که  تنها شعری بود که به قاعده مرسوم و معمول اخوانیات و جوابیه ها،  درست بر همان وزن وقافیه شعر استاد حالت بود، ولی دیر رسید و چاپ نشد.

من اکنون متن این شعر چاپ نشده استاد دکتر سعیدیان را که می بایست در مجله حافظ منتشر می کردم  در اینجا برای استفاده عموم نقل می کنم و یادآور می شوم که زنده یاد پدرم استاد سید علینقی امین ( امام جماعت مسجد جامع خاتم الانبیاء تهرانپارس و مدرس مدرسه سپهسالار قدیم ) در یکی از تالیفات ممتع خود با نام ” تاریخ سبزوار” به نام دکتر سعیدیان به عنوان چشم پزشکی شاعر ( در ردیف یک طبیب شاعر دیگر یعنی شادروان دکتر ضياء الحق ناوی معاون وزارت بهداری) و نیز به نام پدر دانشمندشان مرحوم حاج میرزا محمد سعیدیان  مهری ( سر دفتر اسناد رسمی و مدرس ادبیات و معقول  و منقول در مدارس علمیه  سبزوار) در ردیف شاگردان آیت الله حاج میرزا حسین علوی آزادمنحیری اشاره کرده اند.

اینک قبل از نقل شعر دکتر سعیدیان، دوبیت اول شعر استاد حالت را با هم بخوانیم تا پاسخ دکتر سعیدیان بهتر مفهوم و معلوم شود:

برسرکوی مامطب دارد

دکتری ظاهرا شریف وجلیل

بر پول اشتهای اوست کثیر

لیک درطب وقوف اوست قلیل…

پاسخ دکتر سعیدیان :

ای ندانسته کوره ره ز سبیل

بازمانده چوکاهلان ز رحیل

این زمان قصد دکتران کردی

تانگردد دکان تو تعطیل

دکتری رمز و فوت وفن دارد

همچوشعر تو نیست هردمبیل

پیروان توجمله “غاوون” اند*

هست این گفته ی خدای جمیل

چون شفا یافتی به دست پزشک

بهر آزردنش، مکن تعجیل

نیست درمان تو به دست طبیب

چاره درد توست عزرائیل!

ملک الموت گشته طالب تو

منتظر باش تا شوی تغسیل

با این شعر استوار و اشعار مشابه دیگری که از دکتر سعیدیان در دسترس است،  نام او در کتاب هایی که به عنوان تذکره طبیبان شاعر منتشر شده است، خالی است و آخرین کتابی که از این دست، به دست من رسید کتاب طبیبان شاعر تالیف دکتر محمد سیاسی استاد دانشگاه اصفهان است، مشتمل بر شرح حال بسیاری از پزشکان شاعر معاصر همچون استاد دکتر مرتضی مشایخی ( استاد طب اطفال و همکار دکتر محمد قریب) که دیوان اشعارش با عنوان ” آتش نهفته” با مقدمه من منتشر شده است.

* کلمه غاوون به معنی گمراهان، اشاره است به آیه قرآن : الشعراء یتبعهم الغاوون ، یعنی گمراهان از شاعران پیروی می کنند و البته بحث در این باب زیاد است و من در کتاب” دانشنامه شعر” به این آیه و تفاسیر آن پرداخته ام.