صلح افغانی و مذاکرات آمریکایی؛ برآیند این مذاکرات صلح چه خواهد بود؟

صلح مفهوم نامشخصی است که تعاریف مختلفی از آن می‌شود. بعضی افراد صلح را از جنبه‌ی مثبت آن می‌نگرند: برای مثال به‌معنای نظم، هماهنگی و همکاری. برخی صلح را از جنبه منفی در نظر می‌گیرند؛ به‌معنای فقدان منازعه، تنش یا جنگ. عده‌ای نیز صلح را به مفهوم ارتباط میان کشور‌ها می‌دانند و برخی نیز این تصور را به ارتباط بین افراد یا حتا در یک فرد (مثل آرامش خاطر) ربط می‌دهند. تعریف فرد از صلح بسیار اهمیت دارد، به‌طوری که این تعریف تعیین می‌کند که صلح امری مطلوب است و چگونه حاصل می‌شود.

از نظر ما هدف نهایی ایجاد صلح، مصالحه است، یعنی هنگامی که مخالفان، رابطه جدید بر پایه بخشش متقابل، پذیرش و اعتماد ایجاد کنند. جان پاول لدراخ از موسسان صلح، رابطه مذکور را این‌گونه توصیف می‌کند که زمانی صلح معنا می‌یابد که اعتماد و بخشش متقابل مطرح شود و عدالت و صلح همدیگر را کامل کنند. ما همچنان معتقد هستیم صلح وضعیتی است که در آن نارضایتی مبتنی بر تعصب، زیاده‌خواهی و قدرت‌طلبی وجود نداشته باشد، وضعیتی که مردم و همه گروه‌ها در رفاه، برابری و فقدان بی عدالتی در کنار همدیگر زندگی کنند و برای دست یافتن به یک جامعه مطلوب‌تر با هم تلاش کنند.

مردم افغانستان سال‌هاست که در جستجوی صلح اما همواره در جنگ با همدیگر به سر می‌برند. سال‌ها برای آزادی جنگیده اند، پس از آن برای قدرت و اکنون برای صلح در جنگ هستند. پس از جلسه بن تمام گروه‌های خواستارِ قدرت در قدرت شریک شدند به جز یک گروه (طالبان) که تا هنوز برای ارزش‌های متفاوت‌تری جنگ می‌کنند. اکنون پس از جنگ‌های مستقیم و غیرمستقیمِ این گروه با حکومت که بیش از یک دهه به درازا کشیده است، هر دو طرف به گفتگو‌های صلح تن داده‌اند اما در میز مذاکرات صلح کسان دیگری حضور دارند. صلح مطلوب از نظر ما رابطه مستقیم با دیدگاه و تصامیم طرف‌های اصلی منازعه دارد بنابراین اگر صلحی نیاز باشد، برای کسانی که طرف‌های اصلی در منازعات بوده‌اند نیاز است و حضور شخص ثالث صرف باید برای تسهیل‌گری و میانجگری باشد تا تصمیم‌گیری و امتیازدهی یا امتیاز گیری.

با این حال، این روزها شاهد هستیم که مذاکرات صلح قطر به دور پنجم رفت و جای یکی از طرف‌های مهم (حکومت و مردم افغانستان) کاملا خالی است. طالبان منحیث گروه ناراضی و مخالف با حکومت و مردم طی سال‌های گذشته بیشترین قربانی را از مردم و دولت افغانستان گرفته‌اند و اکنون اگر قرار است با این گروه مصالحه‌ای صورت بگیرد، در قدم نخست باید هیأت افغانی متشکل از حکومت و احزاب سیاسی پشت میز مذاکره با آنها به توافق برسند تا نشستن آنها (طالبان) با شریک استراتیژیکِ حکومت افغانستان که چانس حکومت را در این مذاکرات کمتر و جایگاه طالبان را تقویت کرده است.

در طی سال‌های گذشته طالبان به بهانه حضورِ امریکا در افغانستان همواره مردم ملکی، کارمندان حکومتی و زیربنا های اقتصادی ما را مورد حمله قرار داده‌اند در حالیکه اکنون با ردِ گفتگو با حکومت افغانستان مصروف مذاکره با طرف‌های آمریکایی هستند. این خود گواه چند پیام بوده و خواهد بود. نخست؛ آمریکا با شروع مذاکرات جایگاه طالبان را از یک گروه تروریستی به یک گروه سیاسی ارتقأ داده است. دوم؛ استقلالیت و جایگاه افغانستان منحیث طرف اصلی منازعه و صلح با طالبان به شدت آسیب دیده است. سوم؛ موضوع قابل بحث و مهم طی این مذاکرات صرف منافع و امتیازات دو طرفِ مذاکرات (طالبان – آمریکا) بوده تا مسائلِ مهمِ بین‌الافغانی (افغانستان – طالبان). چهارم؛ نقش زنان از دیدگاه طالبان منحیث شریک سیاسی افغانستان [در صورت به توافق رسیدن] مورد بحث جدی قرار نگرفته و صرف در نشست بین‌الافغانی مسکو به آن اشاره مختصر شده است که آنهم قابل قبول برای زنان و جامعه افغانستان نیست. پنجم؛ آمریکا در اجرای تعهدات خویش در قبال افغانستان صادق نمی‌نماید؛ چنانچه آن کشور با حکومت افغانستان در یک پیمان استراتیژیک به سر می‌برد اما همچنان بدون درنظرداشت تصمیم و نظر افغانستان، با طالبان روی جدول زمانی خروج نیروهای نظامی خویش از افغانستان مذاکره می‌کند.

بنابر این مسائل و گزارش‌هایی که از پنجمین دور نشست قطر وجود دارد، این نشست پس از حدود ۱۶ روز به نتیجه ملموسی دست نیافته و طرف‌های مذاکره روی خواسته‌های شان به توافق کامل نرسیده اند. اما آنچه برای ما مهم است صلح بین‌الافغانی میان طالبان و دولت افغانستان است تا صلح میان آمریکا و طالبان. ما می‌خواهیم با طالبان مصالحه کنیم و با درنظرداشت ارزش‌های ملی و انسانی خویش آنها را در قدرت شریک بسازیم تا از ادامه منازعات و جنگ جلوگیری شود، اما در صورتیکه مذاکرات ما بین‌الافغانی نباشد، مطمئیناً صلح ما نیز افغانی نخواهد بود و برآیند آن یک شکست بزرگتر برای افغانستان، دستاورد‌های دموکراتیک ما و بدون شک ظهور یک تهدید بزرگتر دیگر برای منطقه و جهان از سرزمین افغانستان نیز خواهد بود.

غلامرضا پژواک