دیروز هشتم مارچ، روز همبستگی زنان بود. در سال‌های اخیر هر زمان هشت مارچ نزدیک می‌شود، ابتکارات نمادین و همایش‌هایی به منظور بهبود بخشیدن به وضعیت زنان در افغانستان زیاد می‌شود. در روزهای گذشته شاهد برگزاری نشست‌ها و همایش‌های زیادی در مورد هشتم مارچ بودیم و ممکن است در روزهای آینده نیز با حرکت‌های زنان در این راستا مواجه شویم. هشتم مارچ تقریبا در سال‌های اخیر تبدیل به یک آیین سمبلیک برای زنان کشور شده است. خیلی‌ها بر این نشست‌ها و گردهمایی‌ها و به مناسکی شدن هشتم مارچ با دیده تردید و حتی تحقیر می‌نگرند. اما به نظر می‌رسد که این نشست‌ها و همایش‌ها، تاثیرات خود را داشته و بیهوده نبوده اند. اکنون بعد از گذشت نزدیک به دو دهه از عمر نظام سیاسی جدید و حضور جامعه جهانی در افغانستان و بهبود نسبی وضعیت زنان، بجا است که همزمان با هشتم مارچ یک بار دیگر نگرانی‌های همیشگی زنان را مطرح کنیم و برای رفع این نگرانی‌ها، زنان کشور بیش از هر کس دیگر، همت گمارند:
یک. در این که وضعیت زنان نسبت به دو دهه قبل بسیار تفاوت کرده است، جای شک و تردیدی نیست. از سال‌های 2001 به بعد و حاکمیت نظام سیاسی جدید، وضعیت زنان افغانستان همواره در حال رشد و بهبودی بوده است. دیروز دفتر ملل متحد نیز بر بهبودی وضعیت زنان در افغانستان صحه گذاشت و پیشرفت‌های زنان را در افغانستان مهم دانست. در سال‌های گذشته حکومت افغانستان نیز بر اساس یک استراتژی تعریف شده به نام «پلان ملی عمل برای زنان افغانستان/ نپوا» و تعهد در برابر کمک‌های جامعه بین المللی در باره ارتقای جایگاه زنان، تلاش‌های بسیاری انجام داده است. دو روز پیش رییس کمیسیون اصلاحات اداری و خدمات ملکی از پیشرفت 5 درصدی حضور زنان در ادارات افغانستان تنها در طی یک سال خبر داد و پیشرفت زنان را رضایت بخش دانست. در مجموع میزان حضور زنان در اداره و بخش خدمات ملکی کشور رضایت نسبی را ایجاد کرده است. اما مسلم است که هنوز تا رسیدن به تساوی کامل جنسیتی در ادارات کشور، راه طولانی در پیش است.
دو. پلان ملی عمل برای زنان افغانستان با سه هدف عمده روی دست گرفته شده بود که عبارت بود از: محو تبعیض علیه زنان، توسعه منابع بشری در بخش جندر و حضور زنان در عرصه تصمیم‌گیری و رهبری. بدون تردید پیشرفتی که حاصل شده است در بخش انکشاف منابع بشری در بخش جندر و تا حدودی در بخش رهبری و تصمیم گیری بوده است. اما در بخش محو تبعیض علیه زنان، هنوز مشکلات و چالش‌ها هم‌چنان باقی است. وقتی سخن از محو تبعیض علیه زنان به میان می‌آید، تنها بخش اداره و مدیریت کشور نیست. بلکه ریزترین مسایل و لایه‌های زندگی اجتماعی را نیز در بر می‌گیرد. متاسفانه باید اذعان داشت که هنوز تبعیض و حتی خشونت علیه زنان در خانواده‌ها و لایه های زیرین جامعه به قوت خود باقی است. زیرا هنوز رسوبات تفکر ارتجاعی و متحجرانه، زیرساخت اصلی زندگی اجتماعی مردم افغانستان را شکل می‌دهد و هنوز باورها و دیدگاه‌های سنتی در مورد زنان هم‌چنان وجود دارد. حتی در بسیاری از مناطق افغانستان در این بخش هیچ تغییری حاصل نشده است.
سه. اکنون با جدی شدن مذاکرات صلح با طالبان و احتمال توافق ایالات متحده با این گروه، هیچ چشم انداز روشنی حداقل برای زنان افغانستان دیده نمی‌شود و زنان در این پروسه به کلی نادیده گرفته شده اند. در تمام این پروسه حتی یک زن حضور نداشته است و هیچ سخنی هم از سرنوشت زنان و دستاوردهای سال‌های گذشته در مورد زنان به میان نیامده است. قاعده بازی در عالم سیاست، همواره این بوده است که وقتی ابرقدرت‌ها تصمیمی بر اساس منافع خویش بگیرند، همه چیز را فراموش می‌کنند. اکنون به نظر می‌رسد که ایالات متحده تنها در فکر بیرون کردن آبرومندانه نیروهای نظامی خویش از افغانستان است و مسایلی چون مبارزه با تروریسم، آزادی‌های مدنی، دموکراسی و حقوق بشر و حقوق زنان برایش اهمیت ندارد. وقتی مذاکرات صلح چنین روندی را در پیش گرفته است، زنان افغانستان بیش از هر گروه اجتماعی دیگر باید نگران آینده و سرنوشت و دستاوردهای چندین ساله خویش باشند.
هشتم مارچ بهانه‌ای برای اندیشیدن دو باره و تشدید مبارزات زنان می‌تواند باشد و این فرصت را باید غنیمت شمرد. هشتم مارچ یک بار دیگر به زنان کشور گوشزد می‌کند که آنان هنوز تا رسیدن به برابری انسانی و عدالت جنسیتی در افغانستان راه طولانی در پیش رو دارند. شاهد زنده و بزرگ بر این نگرانی روند صلحی است که به راه افتاده است و در غیبت کامل زنان در حال انجام است. خانم نماینده خاص ایالات متحده در مورد صلح افغانستان، حتی حرکت‌های زنان افغانستان را شماتت کرده است و به نحوی خواستار سکوت آنان شده است. شعار سال جاری ملل متحده برای زنان این است که «یک‌سان فکر کنید، فعال باشید، برای تغییر نوآوری کنید». مخاطب اصلی این شعار در سال جاری زنان افغانستان هستند.
محمد هدایت
Comments are closed.