تنش‌ها میان هند و پاکستان به گونه‌ی بی سابقه‌ای بلند رفته است، حتی این تنش‌ها از سوی شماری از بازیگران بین‌المللی به ویژه رئیس جمهوری ایالات متحده آمریکا خطرناک دانسته شده است. حمله انتحاری 14 فبروری در منطقه کشمیر تحت کنترل هند که منجر به کشته شدن بیش از 40 مامور پولیس هندی شد، عامل اصلی افزایش تنش‌ها میان دو کشور (هند و پاکستان) است.
تقابل کنونی بی‌سابقه نیست. تاریخ گواه این رویداد است که چهار دهه قبل، نزاع گرم میان هند و پاکستان از منطقه یخبندانِ “سیاچن” در کشمیر شروع شد. در سال 1984 ارتش هند به فاصله کوتاهی به این منطقه (سیاچن) رسید و قبل از آن که ارتش پاکستان در این منطقه برسد، در واقع ارتش هند تصرف کرد. یخچال های سیاچن بخشی از کوه های قراقروم است، در حقیقت رشته کوه هایی است که خطوط مرزی در دو بخش کشمیر، تحت کنترل هند و پاکستان است.
با این حال، روشن است که حمله انتحاری در کشمیر، زخم‌های دیرینه دو کشور را تازه‌تر کرده است. هند به دنبال انتقام برخواسته و پاکستان هم آماده تلافی است. تا آنجایی که ارتش‌های هند و پاکستان به درگیری‌های هوایی در خاک یک‌دیگر پرداخته اند.
تنش هند و پاکستان در مسایل افغانستان بی‌ربط نیست و حتی، مقام‌های دیپلماتیک پاکستان، افغانستان را وارد تنش‌های دو کشور نموده و تهدید کرده که در صورت ادامه حمله‌ی هند، افغانستان آسیب پذیر خواهد شد. پس از اوج گیری تنش های دو کشور، این پرسش در اذهان شماری از جریان‌های سیاسی و روشنفکران افغانستان بازتاب یافته که سیاست خارجی افغانستان چگونه با این موضوع کنار خواهد آمد.
معمولا سیاست خارجی در مورد فعالیت‌های یک کشور در محیط و شرایط خارجی است. سیاست خارجی می‌تواند یک استراتیژی و یا برنامه‌ای از فعالیت‌ها تعریف گردد که توسط تصمیم گیران یک کشور در برابر کشورهای دیگر انجام شده تا به اهدافی که به نام “منافع ملی” آن کشور خوانده شده، برسد.
دیپلماسی فعال یکی از ابزارهای موثر در سیاست خارجی یک کشور خوانده می‌شود. دیپلماسی، هنر مرتبط ساختن عناصر قدرت ملی به موثرترین شکل با آن دسته از ویژگی‌های شرایط بین‌المللی است که به منافع ملی مرتبط می‌شود. بر این اساس، دیپلماسی به عنوان تدوین کننده و مجری سیاست خارجی مغز متفکر قدرت ملی است. اشرف غنی رئیس جمهوری افغانستان در نخستین روزهای کاری‌اش، سیاست خارجی خود را در پنج حقله ترسیم کرده و در حلقه‌ی نخست، سیاست خارجی در روابط با همسایگان خود تعریف کرد و ثبات متقابل را در همکاری مشترک همسایگان گره زد.
سیاست داخلی و سیاست خارجی با همدیگر مرتبط است. برای مهار تاثیرگذاری تنش‌های هند و پاکستان و تقویت سیاست خارجی ایجاب می‌کند که در سیاست داخلی، عناصر قدرت ملی انسجام یابد.
امروزه، انسجام عناصر قدرت ملی در سیاست داخلی وجود ندارد که بتواند پشتیبان سیاست خارجی باشد. جمعیت و جغرافیا جزئی از عناصر قدرت ملی محسوب می شوند که نقش اساسی در قدرت ملی یک کشور دارد. در شرایط کنونی حکومت افغانستان نه در تمامی جغرافیا حاکمیت دارد و نه هم افکار عمومی را با خود دارد.
باتوجه به مسایل ذکر شده، در شرایط کنونی ایجاب می‌کند که دیپلماسی حکومت افغانستان در برابر تنش‌های هند و پاکستان آگاهانه عمل کرده، از تاثیرگذاری این تنش در افغانستان جلوگیری کند.
رابطه سازی؛ رابطه سازی یکی از مهمترین کارکردهای دیپلماسی در عرصه برقراری ارتباط با مردم جوامع بیرونی به منظور شناساندن یک کشور و ایجاد فهم از جامعه، مردم و ارزش‌های آن کشور در ذهن مخاطبان خارجی از طریق فراهم کردن زمینه درک متقابل است. با توجه به شرایط موجود، ایجاب می‌نماید که دولت کابل به دولت‌های هند و پاکستان تفهیم کند که سیاست خارجی افغانستان براساس نیت صمیمانه و برقراری ارتباط براساس منافع مشترک دولت‌ها استوار است و هیچ‌گونه سیاستی را در قبال حمایت از یک دولت بر علیه دیگر روی دست نگرفته و نخواهد گرفت. بنا بر این، کارکرد دیپلماسی، برقراری روابط بلندمدت با دولت‌هایی است که به منظور ایجاد شرایط درک متقابل، شناسایی ارزش‌ها و منافع مشترک است تا بستر لازم برای پذیرش سیاست‌ها و کنش‌ها از سوی یک کشور مهیا می‌شود.
با این وجود، این‌گونه دیپلماسی آگاهانه می‌تواند از سؤ تفاهمات به وجود آمده در تنش‌های همسایه‌گان پیرامون این کشور(افغانستان) جلوگیری نماید.
بخش دوم از کارکرد دیپلماسی آگاهانه اعتبار بخشی است. کارکرد دیپلماسی افزایش اعتبار دولت‌ها در میان یک‌دیگر و جوامع خارجی است که سبب ارتقأ ظرفیت اقدام مشروع یک دولت در سایر کشورها می‌شود. هنگامی که اعتبار دولت افغانستان در بیرون از مرزهایش افزایش یابد، با سهولت‌های بیشتری قادر خواهد شد تا اهداف و سیاست‌های خود را در لابه لای تنش‌های دهلی نو – اسلام آباد دنبال کند.
با این وجود، از یک سو از جنگ نیابتی در افغانستان جلوگیری گردیده و تاثیرگذاری بار منفی آن در افغانستان مهار می‌گردد و از سوی دیگر، دولت افغانستان با احیای اعتماد و اعتبار می‌تواند تعادل در روابط خود با همسایگان را حفظ خواهد کرد.
سید مهدی حسینی
Comments are closed.