در روزهای اخیر گفتگوی صلح میان طالبان و ایالات متحده، نگرانیهایی را برانگیخته است. نگرانی‌ها در حدی است که بسیاری از مسولان عالی رتبه دولتی نیز از ابراز نگرانی خودداری نکرده اند. به همین خاطر نوعی تشویش ذهنیت عامه را فرا گرفته است. حرکت‌هایی که در هفته‌های اخیر صورت گرفت و مذاکرات طولانی که بین ایالات متحده و طالبان در قطر صورت گرفت، بر این تشویش‌ها افزود. اگرچه زلمی خلیلزاد نماینده خاص ایالات متحده در امور صلح افغانستان هم در نشست‌های خصوصی و هم در موضع‌گیری‌های رسانه‌ای خود تاکید کرده است که طرف اصلی قضیه صلح دولت افغانستان است و ایالات متحده هیچگاه بدون نظر دولت افغانستان کاری در زمینه صلح انجام نمی‌دهد؛ ولی در عین حال قراینی دال بر نگرانی در این روزها کم نیستند.
منابع نگرانی‌ها، تنها پنهان‌کاری‌های نماینده خاص ایالات متحده و یا زیاده‌خواهی‌های طالبان و در چهره طلب‌کار ظاهر شدن این گروه و یا فعال شدن کشورهای حامی تروریسم نیست. بلکه یکی از مهم‌ترین منابع نگرانی، دیدگاه‌های منافع‌محوری است که در میان اکثریت رهبران جهادی و مافیای قدرت و اقتصاد جرمی نهفته است. در طول سال‌های گذشته هیچگاه یک دیدگاه مشترک بر محور منافع ملی در افغانستان به وجود نیامده است. از یک زاویه ریشه اصلی بحران افغانستان و گسترش منازعات به پراکندگی قومی و مطالبات گوناگون رهبران و نخبگان سیاسی بر می‌گردد که هر کدام سود زودگذر و فردی خود را به جای منافع ملی قرار می‌دهند. موضع گیری برخی از چهره‌های سیاسی که نقطه عزیمت حرکت سیاسی خویش را مطالبات قومی قرار داده اند و یا اظهار مسرت برخی دیگر از ناکامان سودای قدرت از بروز نشانه‌های انارشیسم، به خوبی این مساله را نشان می‌دهد. آنان احساس می کنند که به جای نظام کنونی، یک بن دوم در راه است و در چنین وضعیت انارشیک، منافع شخصی و جناحی شان بیشتر تامین می‌گردد.
در مجموع وضعیت اگر به همین صورت پیش برود احتمال افزایش نگرانی‌ها بیشتر است و این نگرانی‌ها بیش از هر موضوع دیگر به یک عقب‌گرد دیگر مربوط می‌شود. اگر واقعا آن گونه که این روزها مطرح می‌شود و تحولات سیاسی نشان می‌دهد، پروسه صلح به همان سمت برود، احتمال بازگشت به دوره‌های تاریک عصر طالبانی بسیار است. به خاطر این که گروه طالبان به هیچ اصل از اصول انسانی پای‌بند نیست. آزادی‌های مدنی، ارزش‌های حقوق بشری، روندهای دموکراتیک، آزادی بیان، آزادی‌های زنان و بسیاری از دیگر ارزش‌ها و دستاوردهای سال‌های اخیر بر باد خواهند رفت.
در این میان اما از همه صدا برآمد، بجز از نهادهای مدنی. در سال‌های اخیر یکی از دستاوردهای بزرگ در کشوری که همیشه نظام سرکوب و استبداد سیاسی حاکم بوده است، آزادی‌های مدنی و شکل گیری قارچ گونه نهادهای مدنی بوده است. اما با وجود نگرانی‌های عمیقی که در روزهای اخیر مطرح شده است، از نهادهای مدنی در برابر احتمالات مربوط به آینده خبری نیست. این سستی و رخوتی که اکنون در جامعه مدنی کشور دیده می شود نگران‌کننده تر از استقبال مافیای اقتصادی و سیاسی از آمدن طالبان است. بدیهی است که وقتی طالبان بیاید و وارد کابل شود، اولین گروه هایی که قربانی خواهند شد، نهادهای مدنی و آزادی‌های مدنی هستند. طالبان به هیچ‌وجه با آزادی‌های مدنی نه نسبتی دارند و نه می‌خواهند نسبتی داشته باشند. گروه طالبان همواره سعی کرده است که همه چیز را با عینک ایدئولوژیک طالبانی ببیند و هر گونه صدای متفاوت را در گلو خفه کند.
متاسفانه اکنون باید اذعان کنیم که نهادهای مدنی و به تبع آن حرکت های مدنی، همیشه مورد سو استفاده از سوی افراد و جناح های سیاسی و یا افراد استفاده‌جو، قرار می‌گرفته اند. همواره عده‌ای بوده اند که از نام جامعه مدنی و حرکت‌های مدنی با هدف تجارت استفاده می‌کرده اند. سستی حاکم بر جامعه مدنی در این روزها دلیل محکم بر چنین ادعایی است.
اکنون وقت آن فرارسیده است که جامعه مدنی کشور در یک اقدام سنجیده و هماهنگ در برابر کسانی که می‌خواهند همه چیز را به بهانه صلح قربانی کنند تا به اهداف شخصی خویش برسند، ایستاد شوند و از دستاوردهای بزرگ سال‌های گذشته حفاظت کنند. در غیر آن صورت ضمن این که سرنوشت کشور به دو دهه قبل بر خواهد گشت، همگان در برابر تاریخ این سرزمین و خون‌هایی که تا کنون به خاطر استقلال و آزادی ریخته شده است، مسول خواهیم بود.
محمد هدایت
Comments are closed.