اخیرا نشانه‌های تهدید خشکسالی در ولایت‌های مختلف افغانستان به‌ویژه ولایت‌های شمالی و شمال‌غربی این کشور گزارش شده است. فاریاب، بغلان، تخار، جوزجان، غور و بادغیس از جمله ولایت‌هایی هستند که نسبت به سایر مناطق افغانستان بیشتر از خشکسالی آسیب‌پذیر شده‌اند.
از سویی هم گزارش‌هایی وجود دارد که مناطق مرکزی افغانستان نیز از تهدید خشکسالی در امان نمانده‌اند. روز یک‌شنبه(۲۶ حمل) مقام‌های محلی در ولایت بامیان اعلام کردند که بیش از ۵۰ هزار خانواده در ۱۵۰۰ روستای این ولایت در معرض خشکسالی قرار دارند.
مقام‌های محلی ولایت بامیان در یک نشست خبری تأکید کردند که این ولایت از هیچ‌نوع امکانات برای مقابله با خشکسالی برخوردار نیست. این مقام‌ها از نهادهای ملی، بین‌المللی و مؤسسات همکار در ولایت بامیان خواستار کمک در این عرصه شده‌اند.
بر اساس گزارش‌ها، شهرستان‌های سیغان، یکاولنگ و ورس ولایت بامیان نسبت به سایر مناطق این ولایت، بیشتر از خشکسالی متأثر شده‌اند. به گفته ولسوال سیغان، بیش از ۹۰ درصد باشندگان این شهرستان با مشکلات کم‌آبی مواجه بوده و بیشتر کشاورزان این شهرستان، زمین‌های زراعتی‌شان را کشت نکرده‌اند. در شمال افغانستان نیز خشکسالی تهدیدهای جدی را متوجه مردم کشاورز و دام‌دار کرده است. به‌گفته‌ی مقام‌های محلی کم‌آبی در این ولایات سبب شده که تعداد زیادی از مواشی آنها با کمبود علوفه مواجه شده و شماری از مواشی تلف شود.
در ولایت تخار افغانستان که بیشتر در آن برنج کاشته می‌شود، کشاورزان دچار کمبودی آب شده‌اند. مقام‌های محلی این ولایت گفته‌اند که این ولایت هم‌اکنون با کمبود ۴۰ درصدی آبمواجه اند و کشاورزان در سال جاری به‌دلیل کمبود آب، برنج نکاشته‌اند، زیرا این محصول زراعتی به آب بیشتری نیاز دارد. در غرب افغانستان نیز مال‌داران ولایت بادغیس از خشکسالی و نبود علوفه برای مواشی‌شان نگران هستند و می‌گویند اکنون مواشی خود را با نیم قیمت به فروش می‌رسانند. مقام‌های محلی در ولایت بادغیس تأکید می‌کنند که در این ولایت بیش از یک میلیون رأس مواشی وجود دارد که اکنون ۷۰ درصد آنها در معرض کمبود مواد غذایی قرار دارد.
عبدالعزیز حلیم‌یار، رییس اداره زراعت و مالداری بادغیس به خبرنامه گفت: امسال تنها ۳۰ میلی‌متر بارندگی در بادغیس به ثبت رسیده، در حالی‌که میانگین آن حدود ۲۵۰ میلی‌متر است و این مقدار جواب‌گوی زراعت و دام‌داری این ولایت خواهد بود. گرچه سال‌های گذشته هم خشکسالی در بادغیس وجود داشت، اما این بلای طبیعی نسبت به سال‌های گذشته، بسیار ویران‌کننده و خطرناک‌تر است.
تهدیدها: شماری از آگاهان بخش کشاورزی تأکید می‌کنند که خشکسالی در افغانستان به‌دلیل نبود امکانات پیش‌گیری، می‌تواند پیامدهای ویران‌گر و زیان‌باری را در این کشور داشته باشد.
داکتر وکیل‌احمد سرحدی، آگاه بخش کشاورزی و استاد دانشکده زراعت دانشگاه کابل می‌گوید که شغل بیشتر شهروندان افغانستان کشاورزی است و خشکسالی می‌تواند زندگی مردم این کشور را دچار چالش بزرگی کند. آقای سرحدی به خبرنامه گفت: «ارقامی که از سوی وزارت زراعت افغانستان اعلام می‌شود، حدد ۷۵ درصد از مردم افغانستان به زراعت و مالداری مشغول اند، با این وجود، اقتصاد ما، عواید ناخالص ما و همه بخش‌هایی که ارتباط مستقیم با زراعت دارد، متأثر خواهد شد. و این موضوع روی اقتصاد و زندگی مردم تأثیر مخرب و منفی دارد.»
این آگاه بخش کشاورزی تأکید می‌کند که خشکسالی می‌تواند تولیدات داخلی افغانستان را کاهش داده و سبب شود که افغانستان به‌صورت فزاینده‌یی از کشورهای خارجی واردات داشته باشد. به گفته او، این موضوع از نگاه اقتصادی می‌تواند بیلانس تجاری را بیش از پیش منفی کند و سبب انفلاسیون در این کشور شود. یاسین فرهمند، آگاه بخش کشاورزی و عضو آکادمی علوم افغانستان نیز به خبرنامه گفت: «خشکسالی از طرف دیگر سبب از بین رفتن چراگاه‌های طبیعی و جنگلات می‌شود که سطح مالداری را پایین آورده و محصولات بخش دام‌داری را متضرر می‌کند.»
به گفته آقای فرهمند، باید در بخش حفظ و مراقبت جنگلات و چراگاه‌ها تلاش صورت گیرد. به گفته او، جنگلات و درختان در حقیقت نقش یک «واترپمپ» طبیعی را بازی می‌کنند که آب‌های زیرزمینی را به بخار تبدیل کرده و دوباره زمینه بارندگی را مساعد می‌نمایند.
این آگاهان بخش کشاورزی تأکید می‌کنند که افغانستان برای کاهش تأثیرات بحران خشکسالی، یگانه کاری که می‌تواند انجام بدهد، استفاده از امکاناتی است که در دست دارد. آنان تأکید می‌کنند که افغانستان از وسایل پیشرفته جلوگیری از خشکسالی یا ایجاد باران‌های مصنوعی برخوردار نیست، به این دلیل از منابعی که در حال حاضر در اختیار دارد، باید به شیوه درست استفاده کرده و آنها را بهتر مدیریت کند. این آگاهان اعمار بندهای آب‌گردان برای استفاده مؤثر از آب‌های موجود و هم‌چنان صرفهجویی در استفاده از آب‌ها را یکی از راه‌های حل موجود می‌دانند.
آمادگی‌های حکومت افغانستان: مقام‌های حکومت افغانستان اعلام کرده‌اند که قرار است فردا سه‌شنبه(۲۸ حمل) در قالب کمیته اضطرار، نشستی را در محور خشکسالی و گرفتن تدابیر لازم برای این پدیده طبیعی، برگزار کنند. قاسم حیدری، معین پالیسی وزارت دولت در امور حوادث طبیعی افغانستان تأکید می‌کند که در حال حاضر برنامه‌های آنان برای ولایت‌هایی که از خشکسالی متضرر شده است، ادامه دارد و در صورت افزایش خشکسالی، دولت افغانستان کمک‌های بیشتری را برای متضرران در ولایت‌های مختلف در نظر خواهد گرفت.
آقای حیدری به خبرنامه گفت: «به‌صورت آنی، مقداری علوفه مواشی برای ولایت‌های متضرر آماده کرده‌ایم که تا کنون ما بیش از ۵۰ میلیون افغانی در این بخش بودجه اختصاص داده‌ایم.»
با این حال مقام‌های برخی از منابع دولت افغانستان می‌گویند که خشکسالی شدید در ولایت‌های شمالی و شمال غربی این کشور سبب می‌شود که کابل برای جلوگیری از بحران و تلف شدن دام‌ها، این مواشی را به کشورهای آسیای میانه بفرستد.
یکی از عامل‌های دیگر خشکسالی که می‌تواند برای دولت افغانستان چالش‌زا باشد، مساله بیجاشدگان اکثر روستانشینان این کشور است. احتمال می‌رود که با افزایش میزان خشکسالی در اکثر روستاهای افغانستان، شماری زیادی از این شهروندان بی‌جاشده و به ولایت‌های دیگر جایگزین شوند. با این حال مسئولان وزارت دولت در امور حوادث طبیعی افغانستان تأکید دارند که این صورت آنان بودجه بیشتری در بخش حوادث اختصاص خواهند داد تا بتوانند به این بیجاشدگان رسیدگی کنند. معین پالیسی وزارت دولت در امور حوادث تأکید کرد: «ما تا حدی که قانون اجازه می‌دهد، آمادگی‌های خود را برای مقابله با خشکسالی و پیامدهایی که در پی خواهد داشد، بیشتر می‌کنیم.» از سویی هم مقام‌ها در وزارت زراعت، آبیاری و مالداری افغانستان تأکید می‌کنند که آنان نیز به آمادگی‌هایی را در بخش ذخیره غله‌جات و تأمین علوفه مواشی گرفته‌اند.
اکبر رستمی، سخنگوی این وزارت به خبرنامه گفت: «ما در حال حاضر حدود ۱۷۶ هزار تن گندم در گدام‌ها و ذخایر استراتژیک خود ذخیره داریم. یک مقدار گندم کمکی هند نیز که از مسیر چابهار در حال انتقال است و مجموع آن حدود ۲۳۰ هزار تن می‌شود، به ذخایر ما اضافه خواهد شد.»
آقای رستمی تأکید می‌کند که به تازگی تدارکات ملی افغانستان دو قرارداد را که شامل خریداری مواد خوراکی حیوانی و علوفه می‌شود را منظور کرده که به ولایت‌های متضرر فرستاده خواهد شد.
باران‌های پی‌هم؛ امید نادر: در کنار این همه تهدیدها مبنی بر خشکسالی در افغانستان، شماری از مقام‌های حکومتی این کشور از ادامه باریدن باران در روزهای اخیر ابراز خرسندی می‌کنند و تأکید دارند که ادامه این باران‌ها می‌تواند حدود بیش از ۶۰ درصد از مشکلات کم‌آبی و خشکسالی را در اکثر روستاهای افغانستان رفع کند.
قاسم حیدری، معین پالیسی وزارت در امور رسیدگی به حوادث طبیعی به خبرنامه گفت: «ما تاکنون نمی‌توانیم سال پیشرو را یک‌سال با کمبود آب و خشکسالی معرفی کنیم، چون تا حال سه ماه برای باریدن باران فرصت باقی مانده و احتمال این‌که باران داشته باشیم نیز بیشتر است.»
اما سازمان ملل سه ماه پیش (ماه دلو ۱۳۹۶) در گزارشی، نگرانی شدید خود را از احتمال خشکسالی در افغانستان در سال آینده اعلام کرد. مسئولان کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل متحد در برنامه اعلام این گزارش در کابل گفتند: «اگر خشکسالی رخ دهد، کمبود یک میلیون و پنج‌صد هزار تُن گندم به میان آید، من شکی ندارم که جامعه جهانی چه از کشورهای اروپایی و نهادهای دیگر، هر کار ممکن را انجام خواهند داد.»
موقعیت افغانستان از نظر خشکسالی: افغانستان در خشکسالی مقام ۲۲ را در سطح جهان دارد. در هر ۳ سال، یک‌بار پدیده خشکسالی در افغانستان تکرار می‌شود؛ در حالی‌که در سایر کشورهای جهان این مشکل با گذشت هر ۱۰ سال تکرار می‌شود. از سوی دیگر، خشک‌سالی‌های شدید و مداوم، سبب افزایش عدم مصونیت غذایی در این کشور گردیده و همه ساله به طور متوسط، ۲۸۰ میلیون دالر آمریکایی در بخش زراعت افغانستان خسارت وارد کرده است.
بر اساس گزارش بانک جهانی، از سال ۲۰۰۰ میلادی تاکنون، در حدود ۶٫۵ میلیون نفر در افغانستان از خشک‌سالی‌ها زیان دیده‌اند. در این گزارش آمده است: «خشک‌سالیِ شدید می‌تواند بخش زراعت افغانستان را در حدود ۳ میلیارد دالر زیان‌مند ساخته و این کشور را با کمبود جدی مواد خوراکی مواجه سازد». از سوی دیگر وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث افغانستان گفته است که در ده سال گذشته (۲۰۰۵ تا ۲۰۱۵) بیشتر از ۶ میلیون نفر در مناطق جنوب و شرق افغانستان از خشکسالی متأثر گردیده‌اند. حوادث معمولی دیگر در افغانستان از جمله آفات زراعتی، هجوم ملخ‌ها، طوفان‌های ریگی، شیوع بیماری‌های کشنده از اوایل سال ۱۹۸۰ بدین‌سو نیز بیشتر از ۷٫۵ میلیون انسان را در افغانستان متأثر ساخته است. در حال حاضر وزارت دولت در امور رسیدگی به حوادث افغانستان در هر ولایت، یک تیم رسیدگی فوری دارد. والی به‌عنوان عضو ارشد کمیسیون رسیدگی به حوادث در ولایت خود می‌باشد. با این حال حوادث سال‌های گذشته نشان داده که در چنین شرایطی، نهادهای مربوط آمادگی کافی برای رسیدگی به آسیب‌دیدگان حوادث طبیعی را نداشته و حکومت افغانستان در سال جاری باید توجه جدی‌تری به این امر داشته باشد.
علی شیر شهیر
Comments are closed.