دفتر نمایندگی ملل متحد در افغانستان 5 ثور گزارشی را تحت عنوان «مبارزه افغانستان با فساد؛ میدان نبردی دیگر» منتشر کرده است که نشان می دهد دولت افغانستان در امر مبارزه با فساد پیشرفت قابل ملاحظه ای داشته است. در این گزارش به تلاش های دولت افغانستان در زمینه کنترل مدیریت مالی عامه به خصوص در پنج وزارتی که بیشترین سروکار را با امور مالی دارد اشاره شده و پیشرفت ها در این عرصه را قابل ملاحظه توصیف کرده است. قبلا نیز گزارشی از سوی سازمان بین المللی شفافیت منتشر شده بود که نشان می داد افغانستان در طی یک سال در زمینه بهبود وضعیت از نظر مبارزه با فساد هفت پله صعود کرده است.
گزارش ها و هم چنین وضعیت در درون حکومت از نظر تدوین پالیسی ها و تطبیق آن ها نشان می دهد که حکومت افغانستان تصمیم جدی دارد که با فساد مبارزه کند. همه کسانی که حتی انتقادات تند نیز از حکومت دارند، بر این معترف هستند. به خصوص که ذهنیت عمومی بین حکومت قبلی که غرق در فساد بود و حکومت فعلی که عزم جدی مبارزه با فساد دارد، مقایسه می کند و نشانه های مبارزه با فساد امیدواری ها را بیشتر کرده است.
اما باید اذعان داشت که هنوز مسیر طولانی در نابود کردن مجاری فساد فراروی مردم و دولت افغانستان وجود دارد و رفتن به سوی یک جامعه عاری از فساد راه بسی دشواری است. هوز چالش های بسیاری وجود دارد که روند مبارزه با فساد را با کندی مواجه می کند. واقعیت این است که هرکدام از چالش ها می تواند به تنهایی سنگ های کلان در مسیر اراده دولت افغانستان در ارستای مبارزه با فساد قرار دهد.
نخستین چالش ساختار ذهنی و تصور حاکم بر برداشت های عمومی مردم افغانستان است. ساختار ذهنی مردم افغانستان به گونه ای شکل گرفته است که فساد به لحاظ روانی در آن نهادینه شده است. این امر اختصاص به طبقه و قشر خاص ندارد و یک برداشت و تصور همگانی است. تصور از اداره، مامور دولت، پلیس، قاضی، سارنوال آمیخته با فساد است.
دومین چالش ساختار فرسوده اداره در افغانستان است. هنوز بروکراسی به شکل مدرن و امروزین آن به دلایل مختلف در افغانستان به وجود نیامده است. بخش های زیادی از اداره هنوز توسط کسانی مدیریت می شود که هرگز با دانش و تکنولوژی جدید آشنایی ندارند و علاقه به یادگیری آن ها نیز ندارند. از نظر آن ها همه کسانی که به تازگی از دانشگاه های خارجی و داخلی فارغ شده اند، فاقد تجربه اداره هستند و نباید به آن ها میدان داده شود. این ذهنیت به خصوص در بخش های عدلی و قضایی و هم چنین مراکز اکادمیک کشور رایج است. بسیاری از مامورین علاقه دارند که در میان کاغذها زندگی کنند ولی از تکنولوژی جدید که مستلزم دانش و زبان جدید است استفاده نکنند.
سومین چالش مافیاهایی است که تحت عناوین مختلف شکل گرفته و هرکدام برای ادامه حیات خویش از طریق فساد تغذیه می کند. قومیت، حزب، منطقه، سمت و سو، زبان و… عرصه های هستند که نوعی خاصی از مافیا در آن شکل گرفته و هرگونه فساد و تباهی را توجیه می کنند.
چهارمین چالش بی ثباتی سیاسی است. هر کسی به موقعیتی دست می یابد احساس می کند که باید آخرین تلاش های خود را به خرج دهد تا آینده خود را تامین کند. زیرا هر آن این احساس وجود دارد که ممکن است شرایط موجود دیگر در اختیار وی نباشد. ناامنی ها و تداوم جنگ از سوی دشمنان افغانستان و حضور گروه های تروریستی در بخش های مختلف کشور این چالش را همواره تقویت کرده است.
پنجمین چالش فراروی مبارزه با فساد، فقر عمومی و پایین بودن سطح زندگی مردم است. فقر تنها مربوط به فقر مالی نمی شود بلکه فقر فرهنگی و فقر آگاهی از مهم ترین عوامل تداوم فساد است. تمام کسانی که مرتکب فساد می شوند یا در گذشته دچار فقر بوده است و یا در وضعیت موجود نیازمند منابع بیشتر در زندگی خویش هستند. هم چنین تمام کسانی که تن به فساد می دهند نیز از آگاهی کمی برخوردارند و دچار انواع فقر هستند.
موارد فوق باعث می شود که اراده مبارزه با فساد کمی کندتر شود. ولی نشانه های موجود حاکی از آن است که حداقل اراده قوی و عزم صادقانه برای مبارزه با فساد به وجود آمده است که خود نشانه مثبت و یک تحول بزرگ است. امید است که دولت افغانستان با استفاده از تجربیات گذشته و نیز با یافتن راهکارهای مناسب، این مسیر را ادامه دهد و سایه سنگین فساد را از زندگی مردم برچیند. (هدایت)
Comments are closed.