دشواری های سال نو میلادی

پس از کنفرانس بن آلمان سال میلادی در افغانستان اهمیت یافت. بخش از اهمیت آن بر می گردد به حضور جامعه جهانی و برقراری روابط افغانستان با کشور های مختلف غربی.

از این جهت، می توان وضعیت زندگی مردم افغانستان در سال 2015 را مورد بررسی قرار داد و چالش های مهم و اساسی فراروی سال 2016 را برشمرد. سال 2015 شاید سخت ترین و دشوارترین سال پس از امارات اسلامی طالبان در افغانستان بوده باشد. ناامنی ها در سراسر افغانستان گسترش یافت. داعش به عنوان یک گروه تروریست و دهشت افکن وارد افغانستان شد. گروه طالبان تهدیدات جدی متوجه قلمرو حاکمیت حکومت مرکزی نمود. اقتصاد با رکود شدید مواجه شد. هزاران شهروند کشور به خاطر ناامنی، بیکاری، فقر، ناامیدی به آینده و … کشور را ترک نمودند و به کشور های اروپایی رفتند. مسافرین زیادی به مقصد نرسیدند و توسط گروه های دهشت افکن از مسیر راه ها دستگیر و گروگان گرفته شدند. این خلاصه نشان می دهد که سال 2015 سال دشواری بود. سال سراسر تاریک، نکبت بار و ناامید کننده. اکنون اما، ما به سال 2016 میلادی گام گذاشته ایم. سال جدید میلادی چگونه خواهد بود؟ آیا وضعیت تغییر می کند؟ آیا دشواری و سختی های سال 2015 میلادی تکرار نخواهد شد؟

امنیت؛ در سال پیش رو گروه داعش و گروه طالبان همچنان به جنگ خود در برابر حکومت افغانستان ادامه خواهد داد.‏ گروه داعش دامنه و قلمرو فعالیت خود را گسترش خواهد داد. از این جهت، به احتمال زیاد دامنه جنگ و ناامنی گسترش خواهد یافت. به هر جای داعش پا بگذارد در همان جا آتش جنگ برافروخته خواهد شد. ممکن این جنگ میان نیرو های امنیتی و داعش باشد و ممکن میان گروه طالبان و داعش. در هر صورت، جنگ و خشونت همچنان گیریبان گیر مان خواهد بود. با این حال، گسترش دامنه و قلمرو داعش بستگی به چند مسئله دارد. اول؛ اراده سیاسی نخبگان سیاسی در مبارزه با دهشت افکنی و تروریسم. واقعیت امر این است که نخبگان سیاسی برای سرکوب و منکوب کردن گروه داعش و یا گروه طالبان هیچ انگیزه ندارد. اگر نخبگان سیاسی جامعه ما با قاطعیت در پیشت نیرو های امنیتی کشور ایستادگی نماید، به احتمال زیاد وضعیت امنیتی کشور دگرگون خواهد شد. دوم؛ نیرو های امنیتی کشور در مبارزه با دهشت افکنی نیازمند جدی آموزش و تجهیزات می باشد. حکومت افغانستان با استفاده از دیپلماسی فعال اگر بتواند جامعه جهانی را متقاعد سازد که در تجهیزات نیرو های امنیتی کشور کمک نماید، نیرو های امنیتی کشور گروه داعش و طالب را سرکوب و منکوب خواهد کرد. به عنوان مثال؛ نیرو های امنیتی کشور در میدان جنگ نمی تواند پشتیبان هوایی داشته باشد. زیرا، نیروی هوایی نداریم. سرنوشت جنگ تا اندازه زیاد مربوط به وجود یک نیروی هوایی مجهز، ماهر و فعال است.

پیش بینی نگارنده این است که گفتگوی صلح با گروه طالبان با فشار های چین و آمریکا بر پاکستان ممکن جدی دنبال گردد. اما گفتگو ها هیچ تأثیری بر وضعیت امنیتی کشور نخواهد گذاشت. به چند دلیل: اول؛ گروه طالبان اگر چه با پاکستان روابط نزدیک و مستحکم دارد اما اکنون این گروه به خاطر حیات و طولانی ساختن عمر زندگی گروه خود می جنگند. گروه داعش تهدید جدی برای این گروه است. بخش از مهمترین اعضای این گروه جذب گروه داعش شده اند. این یک فروپاشی درونی است. با این حال، سال پیش سال سختی برای این گروه خواهد بود. ممکن این گروه از درون با فروپاشی مواجه گردد که هیچ گاه قادر به انسجام دوباره نباشد. نه رهبر کنونی طالبان کاریزمای ملا عمر را دارد و نه گروه طالبان سودی سابق برای پاکستان را. دوم؛ جنگ میان گروه طالبان و داعش در واقع جنگ میان گروه طالبان است. کسانی که در صفوف گروه داعش قرار گرفته اند، افراد و اعضای جداشده گروه طالبان می باشد. جنگ کنونی به معنی تضعیف گروه طالبان است. سوم؛ همان طور که متذکر شدم، گروه طالبان برای پاکستان سودی ندارد. زیرا، کاری را که گروه طالبان در افغانستان می کرد، اکنون گروه داعش و بدون اینکه پاکستان هزینه ای را متقبل شود، انجام می دهد. بنابراین، گروه طالبان چندین قدم به پایان زندگی خود نزدیک شده است. تنها امید برای این گروه کشور های همانند ایران، روسیه و کشور های آسیایی میانه است. ظاهرا رهبر گروه طالبان با ولادیمیر پوتین در تاجکستان دیدار نموده است اما گفته می شود که رهبر طالبان کمک روسیه برای مبارزه با داعش را رد نموده است. اگر این خبر واقعیت داشته باشد، این مجرای جدید آینده گروه طالبان را برای چند سال آینده مشخص خواهد کرد.

دیگر مسائل بستگی تام و تمام به وضعیت امنیتی کشور دارد. رابطه میان امنیت و اقتصاد، امنیت و فرهنگ، امنیت و اجتماع انکار ناپذیر است. به هر میزان که وضعیت امنیتی کشور خوب باشد، به همان میزان، دگرگونی در وضعیت اقتصاد کشور مشاهده خواهد شد. از این جهت، انتظار بهبود وضعیت اقتصادی در سال پیش رو در حد یک رؤیا و امید است. اگر چه سیاست همگرایی منطقه‏ای از سوی حکومت در پیش گرفته شده است و پروژه تاپی رسما به کارش آغاز نموده است. اما بعید می دانم که حکومت بتواند امنیت این پروژه را تأمین نماید. پروژه های دیگر نیز سرنوشت مشابه خواهد داشت. با این حال، نباید ناامید بود. همان طور که وضعیت امنیتی کشور بستگی به رفتار نخبگان سیاسی، جامعه جهانی دارد، وضعیت اقتصادی کشور نیز منوط به نخبگان سیاسی و جامعه جهانی است.

مهاجرت گسترده شهروندان ادامه خواهد داشت. زیرا، تا هنوز هیچ نشانه‏ای مبنی بر بهبود وضعیت وجود ندارد. از این جهت افغانستان در سال 2016 همچنان به عنوان یکی از کشور های تراز اول مهاجرت فرست خواهد بود.

با این حال، در سال 2016 حکومت و نهاد های حکومتی به احتمال زیاد مسئولیت پذیرتر خواهد شد. با وجود فساد گسترده اما، آگاهی شهروندان و گلوگیری آن ها باعث خواهد شد که نخبگان سیاسی و مسئولین نظام با احتیاط تمام کار های خود را به پیش ببرد. دادخواهی ملی تبسم حداقل نشان این مسئله است. آن دادخواهی ملی نشان داد که مردم تا اندازه زیاد تغییر نموده است و دیگر نمی گذارد که نخبگان و مسئولین به شکل سابق عمل نماید. این تحول اما، ریشه در آگاهی مردم دارد تا ریشه در وجدان کاری نخبگان سیاسی و مسئولین نهاد های حکومتی. بنابراین، فاصله زیادی تا شکل گیری وجدان جمعی داریم.‏

در پایان این نوشتار باید یکبار دیگر متذکر شد که سال 2016 با توجه به قرائن و شواهد سال سخت و دشواری خواهد بود. با این حال، روزنه های امید وجود دارد. بهبود وضعیت در تمام عرصه ها بستگی به نخبگان سیاسی در مبارزه با دهشت افکنی و تروریسم دارد. اگر تفکیک میان تروریسم خوب و بد صورت نگیرد. اگر برای حمله تعلل نشود و سران گروه های دهشت افکن از درون نظام حمایت نشود، اگر از نیرو های امنیتی کشور حمایت شود، به احتمال زیاد نیرو های امنیتی بتواند گروه طالبان و داعش را شکست بدهد. به امید پیروزی و پایان دهشت و خشونت و زندگی مسالمت آمیز همه شهروندان کشور.‏ سال نو میلادی مبارک.
افغان نیوز