آیا با عقب نشینی قوای ناتو جنگ در افغانستان به پایان می رسد؟

فرانکلین روزولت رئیس جمهور پیشین امریکا در اواخر سال 1944 – پس از آزادی فرانسه و قبل از شکست نهایی آلمان نازی و امپراطوری جاپان – اعلام کرد جنگ جهانی دوم به پایان رسید و نظامیان امریکایی در حال پایان دادن به عملیات نظامی خود هستند. اما امریکا در عین حال از هم پیمانان خود از انگلیس گرفته تا چین در مبارزه با دشمنان حمایت خواهد کرد .
این دقیقا همان اتفاقی است که یکشنبه گذشته رخ داد، زمانی که نیروهای به اصطلاح ایساف با برگزاری مراسمی در کابل – پایتخت افغانستان – اعلام کردند جنگ در افغانستان « پایان » یافته است. بارک اوباما رئیس جمهور امریکا از هاوایی در بیانیه یی اعلام کرد: “طولانی ترین جنگ در تاریخ امریکا به پایان رسیده است”.
این در حالی است که امریکا به جنگ خود در افغانستان پایان نداده است. هیچ نشانه یی وجود ندارد که نشان دهد طالبان، شبه حقانی، القاعده یا دیگر گروه های اسلامی تمایل دارند به درگیری های مسلحانه خود برای به قدرت رسیدن در کابل پایان دهند. در عوض، 2014 مهلک ترین سال جنگ در افغانستان بوده است و حدود ده هزار غیر نظامی در این کشور کشته شده اند . در سال 2014 همچنین پنج هزار تن از نیروهای امنیتی افغان در درگیری ها در این کشور کشته شدند و از اکتوبر 2001 در بیش از 13 سال جنگ در افغانستان بیش از دو هزار و 356 نظامی امریکایی در افغانستان کشته شدند.
این موضوع حقیقت دارد که طالبان از آغاز طرح تشدید عملیات نظامی امریکا در سال 2010 – که بارک اوباما دستور آن را صادر کرده بود – متحمل تلفات و خسارات گسترده ای شده اند. این ضربات بیشتر در ولایت های هلمند و قندهار در جنوب افغانستان بر طالبان وارد شد. اما با توجه به محدودیت شمار نظامیان – کاهش نظامیان امریکایی به 100 هزار تن – و مدت زمان ( طرح 18 ماهه عملیات ) ، تهاجم امریکا هرگز سبب ایجاد فرصتی جدی برای پایان دادن به حملات طالبان نشد ، حملاتی که از حمایت برخی گروه ها در پاکستان برخوردار است.
و در حال حاضر، کاهش سطح تأثیر گذاری امریکا – کاهش شمار نظامیان امریکایی به ده هزار و 500 تن – در افغانستان احتمالا سبب خواهد شد طالبان بتوانند تجدید قوا کنند. بارک اوباما رئیس جمهور امریکا به توصیه مشاورانش همه نظامیان این کشور را از افغانستان خارج نکرده است. اما به اندازه ای شمار نظامیان امریکایی را در افغانستان کاهش داده است که قابلیت نیروهای امنیتی افغان برای کنترول همه مناطق این کشور به خطر افتاده است. آنچه که بیش از پیش نگران کننده است خروج همه نظامیان ائتلاف از ولایت هلمند است ، جایی که تفنگداران امریکایی به شدت و با دشواری در حال مبارزه با طالبان بودند.
شمار کوچکی از نظامیان ائتلاف در جنوب افغانستان باقی خواهند ماند اما آنها در پایگاه هوایی قندهار مستقر خواهند بود و نه در هلمند. قندهار یکی از تنها چند پایگاه هوایی نظامیان ائتلاف است که همچنان به فعالیت خود ادامه خواهد داد و صدها پایگاه دیگر تعطیل شده اند. نظامیان ائتلاف تنها یک پایگاه در شرق ، یک پایگاه در جنوب و یک پایگاه در مرکز و یک پایگاه در غرب و یک پایگاه در شمال افغانستان خواهند داشت اما مأموریت های آنها تغییر خواهد یافت. برای نمونه ، فرماندهی منطقه شرق در حال حاضر به پایگاهی برای آموزش، مشاوره و کمک به نیروهای امنیتی افغانستان تبدیل شده است.
این بخشی از تغییر نام و مأموریت است که دیگر نمی تواند آن مأموریت جنگی نامید. نظامیان ائتلاف از این پس دیگر نقشی جنگی در افغانستان ایفا نخواهند کرد بلکه مأموریت آنها به مأموریت پشتیبانی تبدیل شده است. این انتقال بدین معناست که نیروهای افغان به نیروهایی خودکفا تبدیل شده اند حتی با این که همگان اذعان می کنند این گونه نیست و نیروهای امنیتی افغان توان مقابله با طالبان و دیگر گروه های مسلح حاضر در این کشور جنگ زده را ندارند. این اقدام مشابه همان اقدامی است که اوباما در سال 2010 در عراق انجام داد و نظامیان امریکایی را با این اظهارات که نیروهای عراقی توان اداره امور امنیتی خود را دارند از این کشور خارج کرد و در عوض نقش آن ها را به نیروهای « آموزشی و مشاوره ای » تغییر داد.
این تغییر بسیار مخرب بود زیرا شمار نظامیان امریکایی در عراق در آن زمان 52 هزار تن بود در حالی که اکنون نظامیان امریکایی به مراتب کمتری در افغانستان حضور خواهند داشت.
با این حال، اوضاع در عراق در پایان سال 2011 دچار آشوب شد، زمانی که اوباما نیروهای باقی مانده امریکایی را از این کشور خارج کرد . امریکا در پی شکست مذاکرات برای امضای توافقنامه امنیتی نظامیان خود را از این کشور خارج کرد. این اقدام راه را برای نوری مالکی نخست وزیر سابق و شیعه عراق به منظور در پیش گرفتن سیاست های فرقه گرایانه و سرکوب سنی ها هموار کرد و در نتیجه سبب شد بسیاری از سنی ها از گروه داعش حمایت کنند. اوضاع در عراق بیش از پیش رو به وخامت گذاشت تا جایی که اوباما مجبور شد شماری کمی از نظامیان امریکایی را – حدود سه هزار تن – به این کشور اعزام کند و مواضع مبارزان دولت اسلامی عراق و شام را هدف حملات هوایی قرار دهد.
اوضاع عراق نشان دهنده خطرات ناشی از خروج یکجانبه نظامیان امریکایی در مواجهه با یک دشمن شکست نخورده است. با این حال، به نظر می رسد بارک اوباما همین اشتباه را در افغانستان تکرار کرده است. او اعلام کرده است تا پایان سال 2015 شمار نظامیان امریکایی در افغانستان کاهش خواهد یافت و به پنج هزار تن خواهد رسید و در پایان سال 2016 این تعداد کم نیز از این کشور خارج خواهند شد.
اشرف غنی احمد زی رئیس جمهور جدید افغانستان از دولت اوباما خواسته است در برنامه زمانی خروج نظامیان امریکایی از این کشور جنگ زده تجدید نظر کند. این موضوع از نظر بسیاری از امریکایی ها به معنای متعهد ماندن به « جنگی بی پایان » است اما در حقیقت خطرات پیش روی نظامیان امریکایی به مراتب محدود خواهد بود زیرا آنها در خط مقدم جبهه حضور نخواهند داشت. نظامیان امریکایی بیشترین کاری که می توانند انجام دهند ممانعت از افتادن مجدد شهرهای افغان به دست مبارزان طالب است.
طالبان در افغانستان همچنان به حملات خود ادامه می دهند اما شرایط بسیار ضعیف اقتصادی تهدیدی بسیار بزرگتر برای دوام این کشور در درازمدت محسوب می شود و بعید به نظر می رسد وجود ذخایر عظیم معدنی بتواند به این کشور جنگ زده کمک کند.
پس از یک دهه رشد اقتصادی تقریبا دو رقمی ، اقتصاد افغانستان طی دو سال گذشته در رکود به سر برده است و به شدت تحت تأثیر مناقشه بر سر انتخابات ریاست جمهوری و پایان مأموریت جنگی سازمان پیمان آتلانتیک شمالی – ناتو – قرار گرفته است که روز یکشنبه رسما به پایان رسید.
در حال حاضر انتقال شکننده امنیتی و سیاسی در افغانستان با موانع اقتصادی شدیدی همراه شده است.
دلالان ارز در کابل که از طریق معاملات « حواله » – نظامی غیر رسمی از انتقال وجوه در سطح بین المللی که معیاری برای اعتماد اقتصادی محسوب می شود – داد و ستد می کنند از این حقیقت اطلاع دارند.
یکی از این دلالان اعلام کرد این روزها پول ها در حال خارج شدن از افغانستان هستند.
او گفت:« با نزدیک شدن به زمان خروج نیروهای ناتو ، سرمایه گذاران در افغانستان پول های خود را به خارج می برندو آنها پول های خود را به دبی، چین، پاکستان،‌ هند و ترکیه می برند”.
نتایج یک نظرسنجی اخیر بنیاد آسیا از بیش از نه هزار افغان نشان می دهد نرخ بیکاری و ضعیف بودن اقتصاد، مبارزه با ناامنیت و فساد از بزرگترین نگرانی شهروندان افغان محسوب می شود. از سال 2002، امریکا بیش از 104 میلیارد دالر در افغانستان هزینه کرده است ، رقمی که بسیار بیشتر از رقمی است که برای کمک به اروپا در پی جنگ جهانی دوم اختصاص یافته بود.
اما بخش زیادی از این پول به عملیات نظامی در افغانستان اختصاص یافت تا بازسازی این کشور جنگ زده . در حالی که نیروهای افغان در حال بر عهده گرفتن مأموریت مبارزه با جنگجویان طالبان هستند، حقوق آنها همچنان با کمک های خارجی پرداخت می شود.
دولت کابل پیش بینی می کند در آمدهایش امسال به حدود یک میلیارد و 800 میلیون دالر برسد که کمتر از ارزش تولید تریاک است که شورشیان طالبان به آن متکی هستند.
دولت افغانستان بدون کمک های خارجی هشت میلیارد دالری در سال – که قرار است تا سال 2016 ادامه داشته باشد – قادر نخواهد بود حقوق 350 هزار سرباز و افسر پولیسی را پرداخت کند که در خط مقدم جنگ با طالبان قرار دارند.
با این حال، یک دهه حضور نظامیان ناتو سبب رشد اقتصادی این کشور شده است . بانک جهانی اعلام کرد تولید ناخالص داخلی افغانستان از دو میلیارد و 500 میلیون دالر در سال 2001 به بیش از 20 میلیاد دالر رسیده است.
بخشی که بیش از دیگر بخش های نظر سرمایه گذاران را به خود جلب کرده است، معدن است. بررسی های موسسات امریکایی نشان می دهد ارزش ذخایرمعدنی افغانستان شامل طلا، آهن و مس بین یک تا سه تریلیون دالر است. این موضوع از نظر تئوری اتکای دولت افغانستان را به کمک های خارجی از بین خواهد برد اما به گفته جاوید نورانی کارشناس بخش معدن در افغانستان، این کشور در مسیر اکتشاف با مشکلات بسیاری رو به روست.
افغانستان باید قوانین خود را در بخش معادن اصلاح کند، شبکه های ریلی خود را گسترش دهد و با فساد گسترده موجود در این بخش مقابله کند.
نورانی تخمین می زند انجام این اقدامات و ایجاد بخشی مناسب از صنایع معدنی دست کم ده سال طول خواهد کشید . او از اشرف غنی احمد زی رئیس جمهور افغانستان خواست هاست برنامه هایی طولانی مدت برای این بخش در نظر بگیرد.
قبل از آن، این کشور به ثبات نیاز دارد و باید خدمات و فرصت هایی به منظور دور نگه داشتن جوانان از افراط گرایی ایجاد کند. حاجی مبین احمد از دلالان ارز در کابل می گوید:« اقتصاد ما همچنان به کمک های خارجی متکی است. قطع این کمک ها همانند این است اکسیجینی که به ما می رسد، قطع شود.” / گلف نیوز/ ژمن